%0 Journal Article %T بازشناسیِ روایات «اکوان دیو» در سنّتِ داستانیِ ایران %J کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی %I دانشگاه یزد %Z 2645-453X %A آیدنلو, سجاد %D 2015 %\ 07/23/2015 %V 16 %N 30 %P 9-37 %! بازشناسیِ روایات «اکوان دیو» در سنّتِ داستانیِ ایران %K شاهنامه %K روایات نقّالی و عامیانه- شفاهی %K اکوان دیو %K افراسیاب %R 10.17383/S1735-9589(15)94161-X %X داستان نبرد رستم و اکوان دیو یکی از روایات مستقل و در عین حال کوتاهِ شاهنامه (186 بیت در تصحیح دکتر خالقی مطلق) است که احتمالاً به دلیل این اختصار، کمتر از روایاتِ پهلوانیِ رستم، در ادب رسمی و عامیانه مورد توجّه قرار گرفته است. با این حال ظاهراً اکوان دیو در سنّت داستان‌های ایرانی نقش و حضور بیشتری داشته و نشانه‌هایی از این تنوّع و تعدّد را هرچند به صورت پراکنده و کلّی می‌توان بازشناسی کرد. از جمله گویا افراسیاب و اکوان دیو- در مقام دو نیرو و نمایندة اهریمن- با یکدیگر ارتباط-‌ها و همکاری‌هایی داشته‌اند که برخی قراین و بازمانده‌های آن عبارت است از: جادو و افسون آموختنِ اکوان به افراسیاب در بیتی از شاهنامه، گذاشتن سنگ اکوان دیو به فرمان افراسیاب بر سرِ چاه- زندان بیژن، آمدن اکوان و نهادنِ خودِ او سنگ را بر چاه بیژن در اشاره‌ای از عطّار، در عذاب بودنِ بیژن در چاه از دست اکوان در تلمیح همای شیرازی، زندانی شدن بیژن در چاه اکوان دیو، رفتن اکوان نزد افراسیاب و دادنِ وعدة کشتن رستم به او، ربودن اکوان، برزو را به خواستِ افراسیاب و نگهبانیِ برخیاس، پسر اکوان از سیاه چال بیژن در روایات نقّالی و عامیانه. احتمالاً اکوان در داستان بیژن و منیژه نیز بیشتر از آنچه در گزارشِ کنونیِ آن در شاهنامه می‌بینیم، نقش داشته است. در روایت‌های نقّالی و عامیانه از مادر، برادر و فرزندان اکوان دیو نیز یاد شده که معروف‌تر از همه پسر وی برخیاس است. این دیو بنابر داستانی که قبل از قرن 8 ه.ق ساخته شده نگهبانِ چاه- زندانِ بیژن است و به دست رستم کشته می‌شود. حضور دیوهای دیگری با نام اکوان در متون ادبی و داستانیِ پس از شاهنامه هم نشان دهندة توجّه به این دیو در چرخة حلقة روایات ایرانی است. %U https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_590_dbab60e3665a160baf075a7c40287188.pdf