ORIGINAL_ARTICLE
ساختار زبان احترام آمیز در تاریخ بیهقی
زبان پدیدهای اجتماعی و مهمترین ابزار ارتباطی است. جامعة انسانی بر اساس پارهای امتیازات خاصّ آدمیان، خواه ناخواه – هرچند نانوشته- به طبقات متنوّعی تقسیم میشود و هر طبقه ملازم شأن اجتماعی خود، در مواجهة زبانی با واژههایی مخاطب قرار میگیرد و این امر به صورت ساختارهای ویژه و متمایزی نمایان میشود. این پژوهش به بررسی ساختار زبان احترامآمیز در تاریخ بیهقی اشاره دارد. پس از بررسی متن تاریخ بیهقی زبان احترامآمیز او به چهار زیرمجموعۀ ساختاری طبقهبندی شدهاست: 1. همراه کردن اوصافی به واژگان و مفاهیم مرتبط با فرد مورد احترام؛ 2. نسبت ندادن مستقیم فعل به فرد مورد احترام؛ 3. افزودن صفاتی مثبت به نام فرد مورد احترام؛ 4. افزودن دعاهایی در آغاز و میانۀ سخن با فرد مورد احترام یا دربارۀ او. در نهایت، با عنایت به چگونگی و بسامد دادههای به دست آمده در این چهار زیرمجموعه، نتیجۀ پژوهش تبیین سبک تاریخ بیهقی در زمینۀ ساختار زبان احترامآمیز بوده است. سبکی که خبر از عزّت نفس مؤلّف به عنوان یک مورّخ درباری میدهد و تبیین آن راه را برای مقایسههای بینامتنی و دستیابی به نتایج گستردهتر فرهنگی باز میکند.
https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_1689_fe80bde7a04e8ab532a510b6bfdaa5ea.pdf
2019-11-22
9
30
10.29252/kavosh.2019.1689
زبان احترامآمیز
تاریخ بیهقی
سبک بیهقی
طبقۀ اجتماعی
محمدحسن
جمشیدی
m.hassan.jamshidi@gmail.com
1
گروه زبان و ادبیات فارسی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی - دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
ناصر
نیکوبخت
nikbakht1960@gmail.com
2
استاد ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس تهران
LEAD_AUTHOR
- آلاحمد، جلال(1386)، دید و بازدید، تهران، انتشارات دانشگاهیان.
1
2- امینپور، قیصر(1386)، دستور زبان عشق، تهران، انتشارات مروارید.
2
3- بهار، محمّدتقی(1386)، سبکشناسی، دورة سه جلدی، چاپ نهم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
3
4- بیهقی، محمّدبن حسین(1384)، تاریخ بیهقی، تصحیح علیاکبر فیّاض، تهران، نشر علم.
4
5- چوبک، صادق(1384)، تنگسیر، تهران، انتشارات نگاه.
5
6- حافظ، شمسالدّینمحمّد(1386)، دیوان، به اهتمام محمّد قزوینی و قاسم غنی، تهران، نشر گلآذین.
6
7- خالقی مطلق، جلال(1388)، گلرنجهای کهن، به کوشش علی دهباشی، تهران، نشر ثالث.
7
8- خطیبی، حسین(1375)، فنّ نثر در ادب پارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات زوّار.
8
9- داستایفسکی، فئودور(1386)، جنایت و مکافات، ترجمة مهری آهی، چاپ ششم، تهران، انتشارات خوارزمی.
9
10- سعدی، مصلح بن عبدالله(1384)، بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات خوارزمی.
10
11- -------------------(1384)، گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات خوارزمی.
11
12- شریفیان، روحانگیز(1387)، چه کسی باور میکند رستم، تهران، نشر مروارید.
12
13- عالمآرای صفوی(1363)، به کوشش یدالله شکری، تهران، انتشارات اطّلاعات.
13
14- فرّخی، علی بن جولوغ(1385)، دیوان، به کوشش محمّد دبیرسیاقی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات زوّار.
14
15- فرشیدورد، خسرو(1384)، دستور مفصّل امروز، چاپ دوم، تهران، نشر سخن.
15
16- کوزر، لوئیس(1373)، زندگی و اندیشة بزرگان جامعهشناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.
16
17- گلشیری، هوشنگ(1382)، نیمة تاریک ماه، تهران، نشر نیلوفر.
17
18- گیدنز، آنتونی(1379)، جامعهشناسی، ترجمة منوچهر صبوری، چاپ ششم، تهران، نشر نی.
18
19- مزلو، آبراهام(1369)، انگیزش و شخصیّت، ترجمة احمد رضوانی، چاپ دوم، تهران، مؤسّسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
19
20- منشی، ابوالمعالی نصرالله(1376)، کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی طهرانی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
20
21- منوچهری، احمد بن قوص(1385)، دیوان، به اهتمام سیّد محمّد دبیرسیاقی، چاپ ششم، تهران، انتشارات زوّار.
21
22- مولوی، جلال الدّین محمّد(1373)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد.ا.نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی، دورة چهار جلدی، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
22
23- میرصادقی،جمال(1383)، کلاغها و آدمها، تهران، نشر مجال.
23
24- نظامی عروضی، احمد بن عمر(1374)، چهارمقاله، تصحیح محمّد قزوینی، شرح لغات محمّد معین، چاپ دوم، تهران، انتشارات جامی.
24
25- نوایی، عبدالحسین(1375)، متون تاریخی به زبان فارسی، تهران، انتشارات سمت.
25
26- وحیدیان کامیار، تقی با همکاری غلامرضا عمرانی(1387)، دستور زبان فارسی1، تهران، انتشارات سمت.
26
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی فرآیندهای واژه سازی در معادل یابی واژگان علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی انگلیسی ـ فارسی
فعّالیت اصلی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با پیشرفت و توسعة کشور در زمینههای علمی همراه شده و بر این مبنا گروههای واژهگزینی به واژههای علمی و تخصّصی پرداختهاند. طبق مصوّبة سیصد و سی و یکم شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، معادلیابی عبارت است از برگزیدن یک واژه یا عبارت یا صورت اختصاری در مقابل لفظ بیگانه. در این مقاله، به واژههای مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی براساس رویکردهای صرفی و زبانشناختی و به منظور ارائة راهکارهای بهینه، جهت واژهگزینی و واژهسازی اصطلاحات پرداختهایم. این مقاله، از نظر هدف، از نوع پژوهشهای نظری است. روش تحقیق این مقاله بهصورت تحلیل محتوا میباشد. اطّلاعات و مواد اوّلیة آن به روش اسنادی و سندکاوی کتابخانهای از کتب و منابع مرتبط گردآوری شده است که شامل کلّیة واژههای مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی دفتر اوّل تا سیزدهم (1395-1376) میشود. در این پژوهش، از شیوة تجزیه و تحلیل کیفی استفاده شده است. نتایج برگرفته از این پژوهش نشان میدهد فرهنگستان از تمام امکانات بالقوّه و بالفعل واژهسازی در زبان فارسی بهره نبرده است و اینکه واژهسازی بر اساس صرف اشتقاقی، بیش از همه چارة کمبود واژگانی فارسی میباشد. بر اساس یافتههای تحقیق از 42800 واژة مصوّب با حذف مشترکات، حدود 188 واژه سرواژه، حدود 7 واژه ادغام، حدود 2663 واژههای قرضی، حدود 47 واژه مضاعفسازی و حدود 6700 واژه از راههای اصلی واژهسازی و بقیه ترجمة قرضی هستند و فرهنگستان زبان و ادب فارسی از قیاس و نوآوری برای ساخت واژگان استفاده نکرده است.
https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_1690_7fefde75eaa0a4549016b8991bc1d021.pdf
2019-11-22
31
69
10.29252/kavosh.2019.1690
زبان علم
واژه سازی
صرف
واژه های مصوب
فرهنگستان زبان و ادب فارسی
اکرم
دهقان زاده
akram_dehghan55@yahoo.com
1
مدرس دانشگاه پیام نور و دانشگاه علمی کاربردی
AUTHOR
محمدرضا
احمدخانی
dr.ahmadkhani@gmail.com
2
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور تهران
LEAD_AUTHOR
مریم السادات
غیاثیان
m_ghiasian@pnu.ac.ir
3
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور تهران
AUTHOR
مهدی
سمائی
samai@irandoc.ac.ir
4
سازمان پژوهشگاه علوم و فناوریاطلاعات ایران (ایران داک)
AUTHOR
1- ابوالقاسمی، محسن(1378)، واژگان زبان فارسی دری، تهران: موسسه فرهنگی گلچین ادب.
1
2- افراشی، آزیتا(1386)، ساخت زبان فارسی. تهران: انتشارات سمت.
2
3 - شفیعی، محمود(1343)، شاهنامه و دستور، تهران: انتشارات نیل.
3
4- شقاقی، ویدا(1378)، قیاس و واژهسازی، نخستین هماندیشی واژهگزینی و اصطلاحشناسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، فرهنگستان.
4
5-______ (1386)، مبانی صرف، تهران: انتشارات سمت.
5
6- طباطبایی، علاءالدین(1388). ساختمان واژه و مقولة دستوری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
6
7- فرشیدورد، خسرو(1363)، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، تهران: مؤسسة انتشارات امیرکبیر.
7
8- فرهنگستان زبان و ادب فارسی(1387)، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان1376- 1385،تهران: نشرآثار.
8
9-_________________(1387 )، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفتر پنجم، تهران: نشر آثار.
9
10-________________(1388)، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفتر ششم، تهران: نشر آثار.
10
11-________________(1389)، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفتر هفتم، تهران: نشر آثار.
11
12-________________(1390)، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفتر هشتم، تهران: نشر آثار.
12
13-________________(1391)، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفتر نهم، تهران: نشر آثار.
13
14-________________(1392)، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفتر دهم، تهران: نشر آثار.
14
15-________________(1393) فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفتر یازدهم، تهران: نشر آثار.
15
16-________________(1394)، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفتردوازدهم، تهران: نشر آثار.
16
17-________________(1395)، فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان، دفترسیزدهم، تهران: نشر آثار.
17
18-________________(1378)، مجموعه مقالات نخستین هماندیشی مسائل واژهگزینی، تهران: مرکز نشر انتشارات.
18
19-گروه واژهگزینی(1388)، اصول و ضوابط واژهگزینی همراه با شرح و توضیحات، تهران: انتشارات فرهنگستان.
19
20-کلباسی، ایران(1380)، ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران : پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
20
21-گویدا، راستار د.س(1347)، (ترجمه: ولیالله شادان)، دستور زبان فارسی میانه، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
21
22-واحدی لنگرودی، محمدمهدی(1378)، بررسی و مقایسه برخی فرایندهای واژهسازی در حوزه واژگان زبان فارسی، نخستین هماندیشی واژهگزینی و اصطلاحشناسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران.
22
23-همایی، جلالالدین(1362)، التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، تهران: انتشارات انجمن آثار ملّی.
23
ب) مقالات:
24
1 - انزابینژاد، رضا(1379)، طرزی افشار شاعری یگانه، شیوای یگانه، نامة فرهنگستان، شماره 15، ص 103-96 .
25
2- حقشناس، علی محمّد(1356)، بلوای واژهسازی، نگین، شماره 149، ص16-10.
26
3- رضایی باغبیدی، حسن(1377)، واژهگزینی در عصر ساسانی و تأثیر آن در فارسی دری، نامة فرهنگستان شماره 15، ص 156-137.
27
4- زارعی دانشور، علی(1382)، اصول دستوری لغتسازی علمی و فنی در زبان فارسی معاصر، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 165، ص 155-138.
28
5-_____________(1379)، واژهسازی درونمتنی علاج قطعی، نشر دانش، سال 17، شماره 1، ص31-28.
29
ج)منابع لاتین:
30
1- Aronoff,M. and Fudeman,K(2011).What is Morphology?. Oxford: Blackwell, Publishing.
31
2-Booij,G.(2005).The Grammar of Words an Introduction to Linguistic Morphology. New York: Oxford University Press.
32
3-Carrol, T. 2001. Language planning and language change in Japan Richmond and Surrey: Curzon Press.
33
4-Chomsky, N.(1965). Aspects of Theory of Syntax. Cambridge, Mass: MIT Press.
34
5-Coulmas, F. (1989). language adaption. Cambridge University Press.
35
6-Galinski, C. (1999). “The role of terminology infrastructures in the multimedia age”. In Sandrini, p. (ed.) Terminology and Knowledge Engineering. 793-807. Vienna: TemNet.
36
7-Haspelmath, M. (2002). understanding Morphology. London: Arnold
37
8- Infoterm, (2005). Guidences for Terminology: Formulating and implementing terminology policy in language communities. Paris: UNESCO.
38
9-Katamba, F. and Stonham, J.( 2006). second edition. Morphology. Macmillan Press LTD. Great Britai..
39
10-Lehman,W.P. (1962). Historical Linguistics: An Introduction, Holt, Rinehart and Winston, New Yourk.
40
11-Sager, J. C.(1990. A Practical Course in Terminology Processing. Amsterdam: J. Benjamins.
41
12-Spencer, A. and Zwicky. A.M. (2007). The Handbook of Morphology, Stafford University and Ohio State University.
42
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل و بررسی کنایه در شاهنامه فردوسی
موضوع این پژوهش «بررسی و تحلیل کنایه در شاهنامة فردوسی» است. هدف نویسنده از آن پاسخ به این سؤال بوده که: «کنایه و ابعاد هنری و بلاغی آن در ذهن و زبان فردوسی کدام است؟» روش جستار در این نوشته، تحلیل محتوا با ابزار کتابخانهای بوده است. نتیجة این تحقیق نشان میدهد که سخنوری چون فردوسی در خلق و ابداع کنایههای عام و خاص تبحّر بسیار داشته زیرا او از ابعاد کلامیو بلاغی و ویژگی تصویر آفرینی کنایه، هوشمندانه باخبر بوده است و از اینرو در شاهنامه به آفرینش کنایههای عام یا استعارههای مرکّب جذّاب پرداخته و انواع کنایههای خاص از قبیل: تلویح، ایما، رمز و کنایة فعلی را در بخش حماسی برای فارسیزبانان به یادگار گذاشته است. کنایههای بیبدیلی چون: «نهالی به دوزخ فرستادن»، «گاو کسی در چرم بودن» ، «سَرِ تیغِ کسی نیام را ندیدن». همچنین نقد و تحلیل آثار بَلاغی و تصویر آفرین کنایه در شاهنامه در 16 عنوانِ مستند به کتب بَلاغی دستِ اَوَّل و ذکر تمام شواهد از متن شاهنامه، خود از یافته های علمیو پژوهشی این مقاله است و شرح مبانی کنایه با استناد به نظریة «تَرکِ تصریح» خود از دست آوردهای بدیع و دستاوّل است که برای نخستینبار در آن بیان شده است.
https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_1722_ed4a8e6dace81f62f8f75ba252f3c4e0.pdf
2019-11-22
71
94
10.29252/kavosh.2019.1722
ترکیب کنایی
شاهنامة فردوسی
تصویر آفرینی کنایه
نظریه تَرک تصریح
عبدالحمید
اسمعیل پناهی
hamid.panahi114@gmail.com
1
زبان و ادبیات فارسی- دانشکده علوم انسانی- دانشگاه پیام نور
AUTHOR
علی محمد
پشت دار
am.poshtdar@gmail.com
2
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور تهران جنوب
LEAD_AUTHOR
علی محمد
گیتی فروز
gitiforuz_ali@yahoo.com
3
زبان و ادبیات فارسی-دانشکده علوم انسانی- دانشگاه پیام نور
AUTHOR
حسین
یزدانی
hyazdani4580@gmail.com
4
زبان و ادبیات فارسی-دانشکده علوم انسانی- دانشگاه پیام نور
AUTHOR
الف- کتابها:
1
1- پور نامداریان، نقی (1367)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
2
2- ---- (1377)، خانهام ابری است، تهران: نشر سروش.
3
3- جرجانی، عبدالقاهر (1368)، اسرارالبلاغَه، ترجمة جلیل تجلیل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
4
4- رجایی، محمّد خلیل (1359)، معالم البلاغه، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
5
5- رستگار فسایی، منصور (1370)، فرهنگ نامهای شاهنامه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
6
6- رضازاده، شفق (1320)، فرهنگ شاهنامه، تهران: به کوشش مصطفی شهابی.
7
7- رواقی، علی (1390)، فرهنگ شاهنامه، تهران: نشر فرهنگستان هنر.
8
8- زرّینکوب، عبدالحسین (1372)، شعر بیدروغ، شعر بینقاب، تهران: نشر علمی.
9
9- شفیعی کدکنی، محمّد رضا (1389)، موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه.
10
10- ---- (1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: نشر آگاه.
11
11- شمیسا، سیروس (1381)، بیان، تهران: نشر فردوسی.
12
12- فاضلی، محمّد (1376)، دراسة وَ نقد فی مسائل بلاغیَة هامَّة، مشهد: دانشگاه فردوسی.
13
13- فردوسی، ابوالقاسم (بیتا)، شاهنامه، آکادمی علوم شوروی سابق، تهران: اُفسِت میر.
14
14- کَزّازی، میرجلال الدّین (1381)، زیباییشناسی سخن پارسی، تهران: نشر مرکز.
15
15- نوشین، عبدالحسین (1350)، واژهنامک، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
16
16- هاوِکس، تِرنِس (1377)، استعاره، ترجمة فرزانة طاهری، تهران: نشر مرکز.
17
17- همایی، جلالالدّین (1373)، معانی و بیان، تهران: نشر هما.
18
ب- مقاله:
19
1- ستوده، غلامرضا (1374)، نمیرم ازین پس که من زندهام، (مجموعه مقالات کنگرة بزرگداشت فردوسی)، انتشارات دانشگاه تهران.
20
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل سنجشی نمود بافت فرهنگی در دو متن گلستان و بهارستان (با تأکید بر مشخصه زبانی وجهیّت در فرانقش بینافردی)
بررسی و تحلیل متون ادبی با رویکردهای نوینِ علمی و در چارچوب الگوهای مشخّص و نظاممند، گامی است در جهت شناسایی ویژگیهای زبانی، سبکی و گاه محتواییِ آنها به شکلی روشمند و بر پایة آمار و ارقام. یکی از راههای رسیدن به این هدف، تحلیل و بررسی سنجشی آثاری است که دارای نوع ادبی مشترک و همچنین شباهتهایی از نظر زبان و شیوة نگارش هستند. از اینرو، در مقالة حاضر بر آن هستیم تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و آماری به تحلیل و بررسیِ سنجشیِ نمود بافت تاریخی و فرهنگی بر زبان دو اثر ارزشمند نثر فارسی، یعنی گلستان سعدی و بهارستان جامی با رویکرد فرانقش بینافردی در زبانشناسی نقشگرا بپردازیم. فرانقش بینافردی به برقراری ارتباط با سایر افراد اشاره دارد. این ارتباطی متقابل است که اهداف خاصّی را دنبال میکند؛ نظیر دادن اطّلاعات/ کالا/ خدمات و دریافت اطّلاعات/ کالا/ خدمات. هرکدام از این نقشها بهوسیلة نوع خاصّی از بند نشان داده میشوند. اگر گلستان سعدی و بهارستان جامی را که به سنّت ادبی- فکری تقریباً مشابهی تعلّق دارند نمایندة گفتمانی واحد، یعنی تعلیم و تربیت، بدانیم مسأله این است که بافت تاریخی و فرهنگی چه تأثیری بر زبان این دو اثر داشته است و مشخّصة زبانیِ وجهیّت که در فرانقش بینافردی مطرح میشود و در آن، دو سویة تعامل - فرستنده و گیرنده- مورد توجّه قرار میگیرند تا چه حد میتواند نشاندهنده و نمودی از تاریخ فرهنگی این دو اثر باشد؟ از اینرو، در مقالة حاضر، حدود1500 بند منتخب از فصلهای مشترک دو اثر با این رویکرد بررسی شدهاند. طبق یافتههای این پژوهش، تأثیر و نمود بافت فرهنگی بر زبان گلستان و بهارستان آشکار است و سبب تفاوتهایی در نگارش این دو متن نیز شده است. از جمله اینکه وجه برجسته در این دو اثر، وجه خبری است و بندهای امری، پرسشی و پیشنهادی در قیاس با بندهای خبری کاربرد کمتری داشتهاند. این وجهیت غالب سبب شده دو متن گلستان و بهارستان، متونی تک صدا باشند که مبیّن برتریِ تکصدایی در نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر است.
https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_1692_f09a2fc6ad09037d98852254fc999b4d.pdf
2019-11-22
95
122
10.29252/kavosh.2019.1692
بافت فرهنگی
بهارستان جامی
زبانشناسی نقشگرا
فرانقش بینافردی
گلستان سعدی
طاهره
ایشانی
tahereh.ishany@gmail.com
1
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
LEAD_AUTHOR
زینب
برزگری
zeinabebarzegari@gmail.com
2
پژوهشگاه علوم انسانیو مطالعات فرهنگی
AUTHOR
الف) کتابها:
1
1- آقاگلزاده، فردوس(1390)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
2
2- جامی، عبدالرّحمن(1340)، بهارستان، تهران، کتاب فروشی مرکزی.
3
3- دبیرمقدّم، محمّد(1386)، زبانشناسی نظری؛ پیدایش و تکوین دستور زایشی، ویراست دوّم، چاپ دوم با اصلاحات، تهران، انتشارات سمت.
4
4- حقشناس، علیمحمّد(1382)، زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنّت و مدرنیته، تهران، نشر آگه.
5
5- زرّینکوب، عبدالحسین(1379)، حدیث خوش سعدی(دربارة زندگی و اندیشة سعدی)، تهران، نشر سخن.
6
6- ساغروانیان، سیّدجلیل(1369)، فرهنگ اصطلاحات زبانشناسی، مشهد، نشر نما.
7
7- فرشیدورد، خسرو(1382)، دستور مفصّل امروز، تهران، نشر سخن.
8
8- فرهانی منفرد، مهـدی(1381)، پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان
9
و ظهور صفویان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
10
9- سعدی، مصلح بن عبدالله(1368)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات خوارزمی.
11
10- مایل هروی، نجیب(1377)، جامی، تهران، انتشارات طرح نو.
12
11- مهاجر، مهران و محمّد نبوی(1376)، به سوی زبانشناسی شعر؛ رهیافتی نقشگرا، تهران، نشر مرکز.
13
12- هلیدی، مایکل، رقیه حسن(1393)، زبان، بافت و متن، ترجمة طاهره ایشانی و مجتبی منشیزاده، تهران، انتشارات علمی.
14
ب) مقالات:
15
1- آقاگـلزاده، فـردوس، عالیـه کـرد زعفرانـلو، کامبـوزیا حسین رضویان(1390)،
16
«سبکشناسی داستان براساس فعل: رویکرد نقشگرا»، فصلنامة تخصّصی نظم و نثر پارسی(بهار ادب)، سال چهارم، شمارة اوّل، صص 243-25.
17
2- ایشانی، طاهره(1393)، «بررسی ویژگیهای سبکی و شخصیّتی سیمین دانشور با رویکرد زبانشناسی نقشگرا»، زبانشناخت، شمارة 19، صص34-19.
18
3- ----------و نرگس نظیف(1394)، «بررسی و تحلیل سبکشناختی فعل در غزلهای تعلیمی سعدی با رویکرد زبانشناسی نقشگرا»، پژوهشنامة ادبیّات تعلیمی، شمارة 25، صص116-91.
19
4- خدابنده، نسرین(1386)، «مقلّدان گلستان»، آموزش زبان و ادبیّات فارسی، دورة بیست و یکم، شمارة 1، صص11-4.
20
5- فقیهه ملکمرزبان، نسرین و مرجان فردوسی(1391)، «گفتمان حکومتی در گلستان سعدی»، پژوهشنامة علوم سیاسی، شمارة 27، صص40-7.
21
6- صاحبی، سیامک، محمّدهادی فلّاحی و نسترن توکّلی(1389)، «بررسی و نقد روایی گلستان بر اساس نظریة تحلیل انتقادی گفتمان»، پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارة 6، صص143-109.
22
7- منشیزاده، مجتبی، لیلا الهیان(1394)، «بررسی سبکشناختی فعل در گلستان؛ متأثّر از حوزة تعلیمی آن با رویکرد نقشگرای نظاممند»، دوماهنامة جستارهای زبانی، دورة 6، شمارة 6، صص279-259.
23
ج) پایاننامهها:
24
1- خسروی، سعید(1385)، تحلیل و بررسی و مقایسة گلستان و بهارستان، پایاننامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.
25
2- غیاثیان، مریمالسّادت(1379)، طبقهبندی نحویمعنایی افعال زبان فارسی، پایاننامة کارشناسی ارشد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
26
3- کرمی، کوروش(1380)، مقایسة بهارستان و گلستان سعدی از نظر معانی و شیوة بیان، پایاننامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
27
د) منابع لاتین:
28
1- Eggins, Suznne(2004), An Introduction to Systemic Functionl Linguistics, 2nd ed, New York, Continuum.
29
2- Thompson, Geoff(2004), Introducing Functional Grammar, 2nd ed. London, Arnold Publication
30
3- Widdowson, H.G(2004), Text, Context, Pretext(critical Issues in Discourse Analysis), Blackwell Publishing.
31
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی سیمای فیروز بن یزدگرد دوم در شاهنامه و تواریخ دورهی اسلامی
در پی تبیین جایگاه بخش تاریخی شاهنامه، در این جستار سیمای فیروز در شاهنامه با تواریخ دورة اسلامی مقایسه و روشن شد که شاهنامه از نظر تاریخی نیز یکی از منابع موثّق و قابل اعتماد است و در کلّیات، ماجراهای عهد فیروز با متون تاریخی همسوست؛ چنانکه شورش فیروز بر برادرش هرمزد و تصاحب سلطنت، قحطی هفت ساله، مردمداری فیروز و مدیریت بحران در دورة قحطی، ساختن شهرهایی در زمان فیروز، جنگ فیروز با خوشنواز، شکست فیروز در رویارویی با خوشنواز و کشته شدنش در خندق، گماشتن سوفرای و بلاش در پایتخت در هنگام لشکرکشی به سرزمین هیاطله، بیست و هفت سال سلطنت فیروز، کینخواهی سوفزای از خوشنواز و برگرداندن غنائم و اسرا هم در شاهنامه و هم در بیشتر منابع تاریخی آمده است و همسویی قابل تأمّلی بین شاهنامه و تواریخ عهد اسلامی دیده میشود. بدیهی است که در برخی جزئیات، اختلافهایی نیز بین شاهنامه و متون تاریخی وجود دارد؛ چنانکه دربارة مدّت قحطی، خاستگاه خشکسالی، مدّت پادشاهی فیروز، تعداد و نام شهرهای ساخته شده به دست فیروز، کیفیت جنگ او با خوشنواز، کنش او در مواجهه با هرمزد، خاستگاه جنگ او با خوشنواز و افراد همراه او در جنگ با خوشنواز اختلافاتی جزئی بین روایت فردوسی و برخی از منابع تاریخی دیده میشود که این اختلافات جزئی حتّی در بین خود تواریخ دورة اسلامی نیز مشهود است.
https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_1693_bce66da82074715eca0b83f67e26181b.pdf
2019-11-22
123
154
10.29252/kavosh.2019.1693
فیروز بن یزدگرد
شاهنامه
تواریخ دوره اسلامی
محمود
رضایی دشت ارژنه
mrezaei@shirazu.ac.ir
1
دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
سیده زهرا
ملک پور
hafezsh12@yahoo.com
2
دانشگاه شیراز
AUTHOR
الف) کتابها:
1
1- آیدنلو، سجّاد(1390)، دفتر خسروان، تهران، نشر سخن.
2
2- اصفهانی، حمزه(1346)، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمة جعفر شعار، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
3
3- ابناثیر، عزالدّین(1384)، تاریخ کامل، ترجمة محمّدحسین روحانی، چاپ سوم، تهران، نشر اساطیر.
4
4- ابنبلخی(1374)، فارسنامه، تصحیح منصور رستگار فسایی، شیراز، انتشارات بنیاد فارسشناسی.
5
5- ابن خلدون، عبدالرّحمن(1375)، العبر، ترجمة عبدالحسین آیتی، تهران، نشر پژوهشگاه.
6
6- ابن مسکویه، ابوعلی(1369)، تجارب الامم، ترجمة ابوالقاسم امامی، تهران، انتشارات سروش.
7
7- بلعمی، ابوعلی(1374)، تاریخنامة طبری، تصحیح محمّد روشن، تهران، انتشارات سروش.
8
8- بناکتی، فخرالدّین(1348)، تاریخ بناکتی، به کوشش جعفر شعار، تهران، انتشارات انجمن مفاخر ملّی.
9
9- بیرونی، ابوریحان(1389)، آثارالباقیه، ترجمة اکبر داناسرشت، چاپ ششم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
10
10- بیضاوی، عبدالله(1382)، نظامالتّواریخ، تصحیح میرهاشم محدّث، تهران، انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
11
11- ثعالبی، عبدالملک(1368)، تاریخ ثعالبی، ترجمة محمّد فضائلی، تهران، نشر نقره.
12
12- جلیلیان، شهرام(1396)، تاریخ تحوّلات سیاسی ساسانیان، تهران، انتشارات سمت.
13
13- جنیدی، فریدون(1358)، زندگی و مهاجرت نژاد آریا، تهران، انتشارات بلخ.
14
14- حسینی قزوینی، شرفالدّین(1383)، المعجم فی آثار ملوک العجم، تصحیح احمد فتوحینسب، تهران، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
15
15- خوارزمی، ابوعبدالله(1347)، مفاتیحالعلوم، ترجمة حسین خدیوجم، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
16
16- خوافی، فصیح(1386)، مجمل فصیحی، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، چاپ ششم، تهران، نشر اساطیر.
17
17- خواندمیر، غیاثالدّین(1362)، حبیبالسّیر، تصحیح محمّد دبیر سیاقی، چاپ سوم، تهران، انتشارات کتابفروشی خیّام.
18
18- --------------(1372)، مآثر الملوک،. تصحیح میرهاشم محدّث، تهران، نشر رسا.
19
19- دینوری، ابوحنیفه(1384)، اخبارالطّوال، تصحیح محمود مهدوی دامغانی، چاپ ششم، تهران، نشر نی.
20
20- سرکاراتی، بهمن(1387)، سایههای شکار شده، تهران، انتشارات طهوری.
21
21- صفا، ذبیحالله(1389)، حماسهسرایی در ایران، تهران، نشر قطره.
22
22- منهاج سراج(1363)، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
23
23- طبری، محمّدبنجریر(1385)، تاریخ طبری، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چاپ ششم، تهران، نشر اساطیر.
24
24- کریستنسن، آرتور(1368)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمة غلامرضا رشید یاسمی، چاپ ششم، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
25
25- گردیزی، ابوسعید(1347)، زینالاخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
26
26- ماسه، هانری(1375)، فردوسی و حماسه ملّی، ترجمة مهدی روشنضمیر، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.
27
27- مجملالتّواریخ و القصص(1383)، تصحیح ملکالشّعراء بهار، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
28
28- مرعشی، ظهیرالدّین(1345)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، تصحیح محمّدحسین تسبیحی، تهران، انتشارات مؤسّسة مطبوعاتی شرق.
29
29- مستوفی، حمدالله(1362)، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوائی، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
30
30- مسعودی، علیبنحسین(1365)، التّنبیه و الاشراف، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
31
31- مسعودی، علیبنحسین(1378)، مروجالذّهب ، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چاپ ششم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
32
32- مسکوب،شاهرخ(1350)، سوگ سیاوش(در مرگ و رستخیز)، تهران، انتشارات خوارزمی.
33
33- -----------(1384)، ارمغان مور، جستاری در شاهنامه، تهران، نشر نی.
34
34- مقدسی، مطهّربنطاهر(1374)، آفرینش و تاریخ، تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران، نشر آگه.
35
34- میرخواند، محمّد(1338)، روضةالصّفا، تهران، انتشارات خیّام.
36
35- نولدکه، تئودور(بیتا)، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ترجمة عبّاس زریاب خویی، تهران، انتشارات انجمن آثار ملّی.
37
36- یعقوبی، احمد(1371)، تاریخ یعقوبی، ترجمة محمّدابراهیم آیتی، چاپ ششم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
38
ب) مقالات:
39
1- رضایی دشتارژنه، محمود و محمّد بیژنزاده(1395)، «نقد و بررسی داستان «آن پادشاه جهود که نصرانیان را میکشت از بهر تعصّب» از مثنوی مولوی بر اساس رویکرد بینامتنیت»، مجلّة متنپژوهی ادبی، سال20، شمارة68، صص189-167.
40
ج) منابع لاتین:
41
1- Covasji, Davar(1927),” The Historical Epic with Particular Reference to the Shahnameh, , No10, Bombay.
42
2- Shahbazi, Shapour(1991), Ferdowsi(A The journal of k.R Came Oriental Institute Critical Biography), U.S.A, Costa Mesa, California, Mazda Publisher.
43
3- Schippmann, Klaus(2012), “FĪRŪZ,” Encyclopaedia Iranica, IX/6, pp 631-632, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/firuz-1 (accessed on 30 December 2012).
44
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی گونه های شعر غنایی در دیوان وحشی بافقی
وحشی بافقی(939؟-991؟) با ارائة آثاری ماندگار در شعر فارسی، از جمله شاعرانی است که با وجود پیروی از بزرگان ادبی گذشته، توانسته است خود را از تقلید صرف، رهایی دهد و از آن، گامی فراتر نهد. او بهجای هنرنماییهای متکلّفانه و کاربرد صنایع مفاخرهآمیز، تلاش خود را در جهت ارتقای معانی با زبانی سهل و ممتنع، متمرکز کرده است. از ابتکارات وحشی تغییراتی است که در برخی از انواع فرعی غنایی پدید آورده است. در این نوشتار تلاش کردهایم انواع ادبی و غنایی را در آثار او بررسی کنیم تا از طریق مقایسه، ابتکارات او در چهارچوب و مضمون را بشناسیم. برخی از خلّاقیتهای این شاعر در سطح وسیعتر پدید آمده و شناخته شدهتر است؛ مانند: نقش او در زمینة ارتقای طرز واسوخت در غزل و ترکیببند، خلق مثنوی فرهاد و شیرین و ناظر و منظور، ابتکار در انواع فرعی طنز، نظیر قسمتنامه و حمارنامه، گسترش ساقینامه در قالب و وزنی روانتر، سرودن ترکیببندهایی با مضمون مرثیه و واسوخت و انواعی دیگر، شامل: مناجاتنامه، تعمیه و مادهتاریخ، مناظره، نقیضه، اخوانیه، مفاخره نیز ابتکاراتی داشتهاست که کمتر شناخته شدهاست.
https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_1694_ef60f8b2385aec659ac127ca56bddce6.pdf
2019-11-22
155
188
10.29252/kavosh.2019.1694
انواع ادبی
ادبیات غنایی
شعر فارسی
وحشی بافقی
نوآوری
سید محمود
ریحانی
m.reihani54@gmail.com
1
دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی - دانشکده ادبیات - دانشگاه اصفهان - ایران
AUTHOR
محمود
براتی
mbk.ui.ac.ir@yahoo.com
2
استاد دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
الف)کتابها:
1
1- آزاد بلگــرامی، میر غــلامعـلی(1390)، تذکـرة خـزانة عامـره، تصحیـح ناصر نیکوبخت، شکیل اسلم بیگ، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2
2- امینی، امیرقلی(1369)، فرهنگ عوام، اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان.
3
3- اوحدی بلیانی اصفهانی، تقیالدّین محمّد بن محمّد(1389)، عرفاتالعاشقین، تصحیح ذبیحالله صاحبکاری، با نظارت محمّد قهرمان، تهران، انتشارات میراث مکتوب.
4
4- جوادی، حسن(1384)، تاریخ طنز در ادب فارسی، تهران، نشر کاروان.
5
5- خوشگو، بندارا بن داس(1389)، سفینة خوشگو، تصحیح کلیم اصغر، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
6
6- دانشپژوه، محمّدتقی(1359)، فهرست کتب خطّی کتابخانة مجلس شورای اسلامی، انتشارات کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
7
7- دایی جواد، رضا(1339)، تاریخ ادبیّات ایران، اصفهان، شرکت مطبوعات اصفهان.
8
8- دهخدا، علی اکبر(1363)، امثال و حکم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
9
9- رازی، امین احمد(1378)، تذکرة هفت اقلیم، حواشی و تعلیقات محمّدرضا طاهری، تهران، انتشارات سروش.
10
10- رزمجو، حسین(1390)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
11
11- زرّینکوب، عبدالحسین(1375)، از گذشتة ادبی ایران، تهران، انتشارات بینالمللی المهدی.
12
12- شاملو، احمد(1361)، کتاب کوچه، تهران، انتشارات مازیار.
13
13- شبلی نعمانی(1363)، شعرالعجم، ترجمة سیّد محمّدتقی فخر داعی گیلانی، تهران، انتشارات ابنسینا.
14
14- شمیسا، سیروس(1378)، انواع ادبی، تهران، نشر فردوس.
15
15- صادقی کتابدار(1327)، مجمعالخواص، تبریز، چاپخانة اختر شمال.
16
16- صدری، مهدی(1378)، حساب جمل در شعر فارسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
17
17- صفا، ذبیحالله(1362)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران، نشر فردوس.
18
18- طغیانی، اسحاق(1385) تفکّر شیعه در دورة صفوی، اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان.
19
19- فتوحی رودمعجنی، محمود(1385)، صد سال عشق مجازی، تهران، نشر سخن.
20
20- فخرالزّمانی، عبدالنّبی(1367)، میخانه، به اهتمام احمد گلچین معانی، تهران، انتشارات اقبال.
21
21- کاسب، عزیزالله(1369)، چشمانداز تاریخی هجو، ناشر: مؤلّف.
22
22- کاشانی، میرتقیالدّین(1393)، خلاصةالاشعار و و و زبدةالافکار، به اهتمام یوسف بیگ باباپور، انتشارات سفیر اردهال.
23
23- ---------------(1384)، خلاصةالاشعار و زبدةالافکار(بخش کاشان)، به کوشش ادیب برومند و محمّدحسین نصیری کهنمویی، انتشارات میراث مکتوب.
24
24-کامی قزوینی(1395)، نفایسالمآثر، تحقیق و تصحیح سعید شفیعیون، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
25
25- گلچین معانی، احمد(1374)، مکتب وقوع در شعر فارسی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
26
26- ملک ثابت، مهدی(1392)، شرح دلارایی، «مجموعة چکیده مقالات همایش بزرگداشت وحشی»، یزد، انتشارات آرتاکاوا.
27
27- مؤتمن، زینالعابدین(1371)، تحوّل شعر فارسی، تهران، انتشارات کتابخانة طهوری.
28
28- میلی مشهدی، میرزاقلی(1383)، دیوان، تصحیح محمّد قهرمان، تهران، انتشارات امیرکبیر.
29
29- نهاوندی، عبدالباقی(1381) مآثر رحیمی، به اهتمام عبدالحسین نوایی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
30
30- والة داغستانی، علیقلیخان(1390)، ریاضالشّعرا، تصحیح ابوالقاسم رادفر، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
31
31- وحشی بافقی، کمالالدّین محمّد(1339)، دیوان، ویراستة حسین نخعی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
32
32- ----------------------(2536)، دیوان کامل وحشی بافقی، با مقدمة استاد سعید نفیسی، حواشی از م. درویش، تهران، نشر جاویدان.
33
33- ----------------------(ف991ق)، کلّیات، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، نمرة مسلسل 60، [نسخة خطّی]، کتابت 1063ق.
34
34- ----------------------(ف991ق)، دیوان، موزة بریتانیا، .OR:103726 [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت 1034ق.
35
35- ----------------------(ف991ق)، دیوان، موزة بریتانیا، .OR:326، [نسخة خطّی]، بیتا.
36
36- ----------------------(ف991ق)، کلّیات، تهران، کتابخانة ملّی، نمرة مسلسل 16634، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت 1009ق.
37
37- ----------------------(ف991ق)، کلّیات، کتابخانة دانشگاه هاروارد، نمرة مسلسل 22، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت قرن 11ق.
38
38- ----------------------(ف991ق)، کلّیات، کتابخانة دانشگاه میشیگان، نمرة مسلسل 335، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت قرن 11ق.
39
39- ----------------------(ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة مجلس، نمرة مسلسل 13610، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت 1091ق.
40
40- ---------------------- (ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة مجلس، نمرة مسلسل2/16960، [نسخة خطّی]، بیتا.
41
41- ----------------------(ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة مجلس. نمرة مسلسل 2665، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت قرن 11ق.
42
42- وحشی بافقی، کمالالدّین محمّد(ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة ملّی، نمرة مسلسل 51105-5، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت 1263ق.
43
43- ----------------------(ف991ق)، کلّیات، تهران، کتابخانة ملّی، نمرة مسلسل29836، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت1010ق.
44
44- ----------------------(ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة ملّی، نمرة مسلسل 5-15586، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت 11؟ق.
45
45- ----------------------(ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة ملّی، نمرة مسلسل1256311، [نسخة خطّی]، بیتا.
46
46- ----------------------(ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة ملّی، نمرة مسلسل18066، [نسخة خطّی]، بیتا.
47
47- ----------------------(ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة ملّی، نمرة مسلسل18849.، [نسخة خطّی]، بیتا.
48
48- ----------------------(ف991ق)، مجموعه، تهران، کتابخانة ملّی ملک، نمرة مسلسل 9087، [نسخة خطّی]، بیتا.
49
49- ----------------------(ف991ق)، کلّیات، تهران، کتابخانة ملّی ملک، نمرة مسلسل 4908، [نسخة خطّی]، تاریخ کتابت 1056 ق.
50
50- هدایت، رضاقلیخان(1339)، مجمعالفصحا، به کوشش مظاهر مصفّا، تهران، انتشارات امیرکبیر.
51
51- ---------------(ف1288)، گلستان ارم، کتابخانة ملّی، نمرة مسلسل 614 [نسخة خطّی]، بیتا.
52
ب) مقالات:
53
1- صالح صدیقی، اویس(1350)، اشعار چاپ نشدة وحشی بافقی، هلال، 113، تیر، ص22- 27.
54
2- عابدی، امیرحسن(1375)، نسخة خطّی پرارزش از کلّیات وحشی، آشنا، (5)29، خرداد، صص80-77.
55
ORIGINAL_ARTICLE
شگردهای انتقادی در رسالۀ مجدیّه
میرزا محمّدخان مجدالملک از رجال سیاسی و یکی از منتقدان و نویسندگان عصر قاجار است و «رسالۀ مجدیّه»ی او، یکی از نخستین آثار انتقادی منثور فارسی است که پیش از پیروزی انقلاب مشروطه، به نگارش درآمده و معایب و نابسامانیهای عصر ناصری را در قالب نثری استوار، انتقادی و طنزآمیز به تصویر درآورده است. مقالۀ حاضر به شیوة توصیفی_تحلیلی به نقد و تحلیل جنبههای انتقادی این اثر پرداخته است. نویسنده با بهرهگیری از شاهکارهای ادب فارسی، شناخت دقیق و عمیق زمانه، زبانی غنی و بهکارگیری هنرمندانۀ ظرافتهای هنری، به نقد وزراء، کارگزاران حکومت، علما، عرفا، پادشاه و تحصیلکردگان پرداخته و از رواج رشوه و تعارف، اخلاق ناپسند و شیوۀ نامطلوب حکمرانی حاکمـان، اخذ مالیـاتهای سنگیـن از مردم، منفعتطلبی علما، دورویی عرفا، سکوت و غفلت پادشاه و بیمایگی تحصیلکردگانِ از فرنگ برگشته، انتقاد کرده است. مجدالملک با نگاه دقیق به اوضاع عصر قاجار، بهرهگیری از ظرفیّتهای گوناگون زبان فارسی و سرانجام استفادۀ هنرمندانه از شگردهای بلاغی در انتقاد از اوضاع زمانه، اثری پرجاذبه در حوزۀ ادبیّات انتقادی عرضه کرده که میتواند الگوی درخوری در زمینۀ ادبیّات انتقادی بهشمار آید.
https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_1695_a9bd1603f78b96cba8753b224c7f7c9e.pdf
2019-11-22
189
218
10.29252/kavosh.2019.1695
ادبیّات انتقادی
نثر دورۀ قاجار
میرزا محمّدخان مجدالملک
رسالۀ مجدیّه
یحیی
کاردگر
kardgar1350@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
فاطمه
موسوی
f.mousavi261@gmail.com
2
دانشگاه قم
AUTHOR
الف)کتابها:
1
1- قرآن کریم(1374)، ترجمۀ بهاءالدّین خرّمشاهی، تهران، نشر نیلوفر و جامی.
2
2- آدمیّت، فریدون(1392)، اندیشۀ ترقّی وحکومت قانون، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات خوارزمی.
3
3- آرینپور، یحیی(1387)، از صبا تا نیما، 3جلد، تهران، چاپ نهم، تهران، انتشارات زوّار.
4
4- اعتمادالسّلطنه، محمّدحسنخان(1368)، المآثر و آلاثار(در احوال رجال دربار ناصری)، با تعلیقات حسین محبوبی اردکانی، به کوشش ایرج افشار، تهران، نشر اساطیر.
5
5- -----------------------(1357)، صدر التّواریخ، به کوشش محمّد مشیری، تهران، نشر روزبهان.
6
6- انوری، حسن(1381)، فرهنگ سخن، چاپ هفتم، تهران، نشر سخن.
7
7- ---------(1387)، گزیدۀ غزلیات سعدی، چاپ سیزدهم، تهران، نشر قطره.
8
8- تولّلی، فریدون(1348)، التّفاصیل، چاپ سوم، شیراز، انتشارات کانون تربیت.
9
9- حافظ، شمسالدّین محمّد(1387)، دیوان غزلیات، بهکوشش خلیل خطیبرهبر، چاپ چهل و پنجم، تهران، انتشارات صفیعلیشاه.
10
10- خانملک ساسانی، احمد(1379)، سیاستگران دورۀ قاجار، به کوشش سیّد مرتضی آل داود، تهران، انتشارات مگستان.
11
11- دهخدا، علیاکبر(1373)، لغتنامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
12
12- زرّینکوب، عبدالحسین(1373)، تاریخ ایران بعد از اسلام، چاپ هفتم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
13
13- سجّادی، سیّدجعفر(1373)، فرهنگ معارف اسلامی، چاپ سوم، تهران، نشر کومش.
14
14- سعدی، مصلح بن عبدالله(1384)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات خوارزمی.
15
15- شمیم، علیاصغر(1390)، ایران در دورۀ سلطنت قاجار، چاپ ششم، تهران، نشر زریاب.
16
16- طباطبایی، جواد(1392)، تأمّلی دربارۀ ایران، تهران، انتشارات مینوی خرد.
17
17- عبدالجلیل، ج.م(1376)، تاریخ ادبیّات عرب، ترجمۀ آ. آذرنوش، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
18
18- کاردگر، یحیی(1388)، فنّ بدیع در زبان فارسی، تهران، انتشارات فراسخن.
19
19- مجدالملک، میرزامحمّدخان(1321)، رسالۀ مجدیّه، تصحیح سعید نفیسی، تهران، چاپخانۀ بانک ملّی.
20
20- ------------------(1358)، کشفالغرائب، تصحیح فضلالله گرکانی، تهران، نشر اقبال.
21
21- ------------------(1391)، کشفالغرائب یا رسالۀ مجدیّه، تصحیح ایرج امینی و ناصر مهاجر، تهران، انتشارات آبی.
22
22- مصفّی، ابوالفضل(1381)، فرهنگ اصطلاحات نجومی، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
23
23- معین، محمّد(1375)، فرهنگ فارسی، چاپ نهم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
24
24- نجفی، ابوالحسن(1387)، فرهنگ فارسی عامیانه، چاپ دوم، تهران، نشر نیلوفر.
25
ب)مقالات:
26
1- دهقانی، رضا(1382)، «کشفالغرائب فی امورالعجایب»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ شصت وچهار، صص21-17.
27
2- معتقدی، ربابه(1379)، «معرّفی نسخۀ خطّی رساله در وضع ایران»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ سی و نه، صص26-24.
28
ORIGINAL_ARTICLE
بازتاب وقایع و شخصیت های تاریخی در شعر سبک خراسانی؛ با تاکید بر اشعار فرخی سیستانی و منوچهری
شاعران سبک خراسانی به عینیتگرایی علاقه نشان دادهاند؛ چنانکه شعر ایشان را میتوان مظهر «وقایع تاریخی» و «شخصیّتهای مؤثّر» آن عصر دانست. فرّخی سیستانی و منوچهری دامغانی بخش عمدۀ زندگی و فعّالیت شاعرانۀ خویش را در عهد غزنویان طی کردند. برغم آنکه این دو شاعر در سلسلهای واحد و با فاصلۀ زمانی کوتاه، هر دو به سبک خراسانی شعر میسرودند، در شعر ایشان، علاوه بر شباهتهای طبیعی در امر واقعنگری که شاهدی بر ادامۀ نوع خاصّی از رفتارهای اجتماعی است، تفاوتهایی ملاحظه میشود که کمتر مورد توجّه محقّقان واقع شده است؛ بهخصوص، تفاوت در توصیف جزئیّات شخصیّتها و رخدادها که حاصل نوع نگرش شخصی شاعر، زندگی پیشین او قبل از ورود به دربار و برخی ضروریات زمانه است. علاوه بر این، تأمّل در دلایل وصف ممدوحان و مغضوبانی که گاهی رابطۀ مستقیمی با شاعر ندارند، بلکه تحت تأثیر پسند ممدوح و حتّی انحلال هویّت مدّاح در ممدوح به شعر وارد شدهاند، نشان میدهد که صدور احکام کلّی در مورد واقعنگری شاعران خراسانی چندان دقیق نبوده است. از دیگر یافتههای این تحقیق، تأثیر برخی مسائل، از جمله حبّ و بغضها بر واقعنگری و تضعیف آن است، به نحوی که در چنین مواردی لازم است تا محقّقان از طریق تفسیر، تأویل، قیاس و سایر ابزارهای پژوهشی، چیزهای واقعی را از آنچه تحت تأثیر احساسات شاعر به واقعیّت اضافه شده، تفکیک کنند.
https://kavoshnameh.yazd.ac.ir/article_1696_636d968066207915db68a017f48551dd.pdf
2019-11-22
219
253
10.29252/kavosh.2019.1696
واقعنگری
وقایع تاریخی
شخصیتهای تاریخی
فرخی سیستانی
منوچهری دامغانی
زهره
زرنگار
shatilazarnegar@gmail.com
1
گروه زبان و ادبیات، دانشگاه یزد
LEAD_AUTHOR
مجید
پویان
majid_puyan@yahoo.com
2
دانشگاه یزد
AUTHOR
یدالله
جلالی پتدری
pandari_jalali@yahoo.com
3
دانشگاه یزد
AUTHOR
الف) کتابها:
1
1- آبرامز، مایر هوارد(1390)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمة سعید سبزیان مرادآبادی، ویرایش نهم، تهران، انتشارات رهنما.
2
2- ابراهیمی دینانی، غلامحسین(1389)، فلسفه و ساحت سخن، تهران، انتشارات هرمس.
3
3- احمدی، بابک(1390)، حقیقت و زیبایی، چ21، تهران، نشر مرکز.
4
4- امامی افشار، احمدعلی(1382)، گزیدة اشعار فرّخی سیستانی، چ5، تهران، نشر قطره.
5
5- ـــــــــــــــــــــ(1388)، گزیدة اشعار منوچهری دامغانی، تهران، نشر قطره.
6
6- امامی، نصرالله(1371)، منوچهری دامغانی، ادوار زندگی و آفرینشهای هنری، چ2، اهواز، انتشارات دانشگاه اهواز.
7
7- ـــــــــــــ(1380)، پرنیان هفترنگ، چ5، تهران، انتشارات جامی.
8
8- بارتولد، ولادیمـیـرویچ(1352)، ترکستاننامه، ترجمة کریم کشاورز، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
9
9- باسورث، کلیفورد ادموند(1378)، تاریخ غزنویان، ترجمة حسن انوشه، چ2، تهران، انتشارات سپهر.
10
10- بهار، محمّدتقی(ملکالشّعرا)(1337)، سبکشناسی، چ2، تهران، انتشارات امیرکبیر.
11
11- بیهقی، ابوالفضل محمّدبنحسین(1383)، تاریخ بیهقی، بهتصحیح: علیاکبر فیّاض، به اهتمام: محمّدجعفر یاحقی، چ4، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
12
12- پارسانسب، محمّد(1387)، جامعهشناسی ادبیّات فارسی، تهران، انتشارات سمت.
13
13- پیرنیا، مشیرالدّوله و عبّاس اقبال آشتیانی(1386)، تاریخ ایران، تهران، انتشارات سمیر.
14
14- چرنیشفسکی، نیکالای گاوریلوویچ،(1357)، رابطة هنر با واقعیّت از دیدگاه زیباییشناسی، ترجمة م. امین مؤیّد، تهران، انتشارات رز.
15
15- دهخدا، علیاکبر(1373)، لغتنامه، زیر نظر محمّد معین وسیّدجعفر شهیدی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
16
16- راوندی، مرتضی(1347)، تاریخ اجتماعی ایران(تاریخ اجتماعی ایران و کهنترین ملل اسلامی از آغاز تا اسلام)، تهران، انتشارات امیرکبیر.
17
17- ریختهگران، محمّدرضا(1393)، حقیقت ونسبت آن با هنر، چاپ سوم، تهران، اتشارات سورة مهر.
18
18- زرّینکوب، عبدالحسین(1343)، با کاروان حلّه، تهران، نشر جاویدان.
19
19- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1350)، صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریة بلاغت در اسلام و ایران، ویراست اوّل، تهران، انتشارات نیل.
20
20- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1366)، صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریة بلاغت در اسلام و ایران، ویراست دوم، تهران، نشر آگه.
21
21- شمیسا، سیروس(1388)، سبکشناسی شعر، چاپ 4 از ویرایش2، تهران، انتشارات میترا.
22
22- ـــــــــــــــ(1383)، نقد ادبی، چ4، تهران، انتشارات فردوس.
23
23- صفا، ذبیحالله(1347)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران، انتشارات ابنسینا.
24
24- طباطبایی، سیّدمحمّدحسین(1385)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، زیر نظر مرتضی مطهّری، چاپ دهم، تهران، انتشارات صدرا.
25
25- عبادیان، محمود(1372)، درآمدی بر سبکشناسی در ادبیّات، چ2، تهران، انتشارات آوای نور.
26
26- عنصرالمعالی، کیکاوسبناسکندر(1345)، قابوسنامه، بهتصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
27
27- عوفی، محمّد(1321ق.)، لبابالباب، به اهتمام و تصحیح: ادوارد براون، لیدن، انتشارات بریل.
28
28- غلامرضایی، محمّد(1381)، سبکشناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، چ1 از ویرایش2، تهران، انتشارات جامی.
29
29- فرّخی سیستانی، ابوالحسن علیبن جولوغ(1380)، فرّخی سیستانی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چ24، تهران، انتشارات صفیعلیشاه.
30
30-ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1375)، دیوان، به کوشش محمّد دبیرسیاقی، چاپ دوم، تـهران، نشر زوّار.
31
31-ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1311)، دیوان حکیم فرّخی سیستانی، بهتصحیح علی عبدالرّسولی، تهران، انتشارات مجلس.
32
32- فرزاد، عبدالحسین(1376)، نقد و پژوهش منوچهری، تهران، نشر آتیه.
33
33- گردیزی، ابوسعید عبدالحیبن ضحاک(1363)، تاریخ گردیزی(زینالاخبار)، بهتصحیح و مقابلة عبدالحی حبیبی، تهران، انتشارات ارمغان.
34
34- محجوب، محمّدجعفر(1345)، سبک خراسانی در شعر فارسی: بررسی مختصات سبکی شعر فارسی از آغاز ظهور تا پایان قرن پنجم هجری، تهران، انتشارات فردوسی.
35
35- معین، محمّد(1386)، فرهنگ فارسی، چاپ 4، تهران، انتشارات ادنا.
36
36- منوچهری دامغانی، احمَدبن قوصبن احمد(1338)، دیوان استاد منوچهری دامغانی، بهکوشش محمّد دبیرسیاقی، چ2، تهران، انتشارات زوّار.
37
37- نظامی عروضی، احمدبن عمربن علی(1333)، چهارمقاله، به تصحیح محمّد معین، به اهتمام محمّد قزوینی، تهران، انتشارات ارمغان.
38
38- نفیسی، سعید(1336)، محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، چ2، تهران، انتشارات ابنسینا.
39
39- یوسفی، غلامحسین(1341)، فرّخی سیستانی: بحثی در شرح احوال و روزگار و شعر او، مشهد، انتشارات باستان.
40
ب)مقالات:
41
1- سمیعی، احمد(1375)، «وصف طبیعت در شعر غنایی فارسی قرنهای چهارم و پنجم هجری»، مجلّة نامة فرهنگستان، دورة دوم، شمارة 4، صص 139-117.
42
2- شریعتی، محمّدتقی(1385)، «روایت و واقعیّت»، مجلّة نامة تاریخپژوهان، تابستان، شمارة6، صص76- 66.
43
3- کاشف، منوچهر(1376)، «تاریخ و خاطره در شعر فارسی: فرّخی سیستانی»، مجلّة ایراننامه، بهار، شمارة58، صص280- 251.
44
4- گراوند، علی(1392)، «بررسی سطح فکری اشعار منوچهری دامغانی»، مجلّة آینة میراث، پاییز و زمستان، شمارة 53، صص244- 219.
45
5- گودرزی، محمّدتقی و محمّدرضا ساکی(1392)، «تحلیل تحوّل معیار ارزشهای اجتماعی در مدایح قرنهای اوّل تا نیمة قرن پنجم»، مجلّة عرفانیّات در ادب فارسی، پاییز، شمارة16، سال 4، صص70 - 49.
46
6- محسنی، مرتضی و همکاران(1394)، «انحلال هویّت مدّاح در هویّت ممدوح: مطالعهای بر پایة اشعار مدحی فرّخی در دستگاه غزنوی»، مجلّة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، پاییز، شمارة 38، صص152-129.
47
7- مؤمنی، محسن(1393)، «رقابت دبیران خراسانی و عراقی در دیوانسالاری غزنوی»، مجلّة تاریخ اسلام و ایران، پاییز، شمارة 33، صص218-193.
48
8- نظری، سوسن(1395)، «راز درمانگری منوچهری»، مجلّة مطالعات ادبیّات، عرفان و فلسفه، دورة دوم، پاییز، شمارة 3/1، صص109 – 101.
49
ج) منابع لاتین:
50
1- Eagle, Dorothy, The Concise Oxford Dictionary of English Literature, Second Edition, Oxford University Press, London, 1973.
51
2- Fouchecour, C.H.(1969) La Description de la Nature dans la Poésie Lyrique Persane
52
3- du xie Siècle, Inventaire et Analyse des Thèmes, Paris, Librairie C. Klincksieck.
53