تحلیل و مقایسة پیرنگ خسرو و شیرین نظامی و یوسف و زلیخای جامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیاردانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی محض دانشگاه تبریز

چکیده

یکی از محوری‌ترین عناصر داستان که طرح کلّی داستان بر اساس آن شکل می‌گیرد، پیرنگ است. در شناخت عناصر داستان، شناسایی عوامل مؤثّر بر انسجام پیرنگ و انطباق آن با عناصر داستانی اجتناب‌ناپذیر است. حیاتی‌ترین وجه پیرنگ، تحلیل شبکۀ علّی و معلولی در طول محور عمودی داستان است؛ به هر میزان که این شبکه در بافت داستان نفوذ داشته و پیشبرد داستان را بر عهده داشته باشد، طرح داستان از انسجام بیشتری برخوردار است. در پژوهش حاضر، با تحلیل دو متن داستانی خسرو و شیرین نظامی و یوسف و زلیخای جامی- که متأثّر از آن است-، پس از انطباق عناصر پیش‌برندۀ طرح داستان مشخّص گردید که پیرنگ داستان یوسف و زلیخا به‌علّت وجود شبکۀ گستردۀ علّی و معلولی و بسامد زیاد حوادث و اعمال داستانی از انسجام بیشتری برخوردار است، درحالی‌که متن داستانی خسرو و شیرین به دلایل: حجم زیاد عنصر گفتگو، تعدّد اتّفاقات تصادفی، وجود حوادث به ‌دور از واقعیّت که عنصر حقیقت‌مانندی داستان را به پایین‌ترین سطح کشانده است، تعداد زیاد ابیات حاشیه‌ای که با متن داستان بی‌ارتباط است، عدم وجود حالت تعلیق در متن داستان و... دارای پیرنگ گسسته‌ای است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Plot in Nizami's Khosro and Shirin and Jami's Yousef and Zoleikha

نویسندگان [English]

  • sakineh rasmi 1
  • Abbas Taban fard 2
1 member of tabriz university
2 Phd student of persian litrature of university of tabriz
چکیده [English]

Plot is one of the most fundamental elements of the story that forms its general plant. It is inevitable not to recognize the effective factors on plot's consistency and cohesion and its acquaintance with contemporary story elements if one wants to find out about the elements of story works. The most crucial function of plot is analysis of the cause and effect network in the course of the story. The more this network penetrates in the context of the story and promotes it, the more coherent the story plan will be. Recognition of this determinate factor in old stories which are now clichés for some reasons and their analysis and conformity with contemporary story elements can cause to be addressed more. In this study, two story texts one Yousef and zoleikha by Jami and the other one khosro and shirin by Nizami have been critically studied. After collating the promote elements of the story plan, it was determined that the plot of "Yousef and zoleihka,s" story was more coherent because it included vast network of causes and effects and a big frequency of accidents and story actions while the story of khosro and shirin had an incoherent plot. It was recognized that it was due to the load of conversation element, excess of accidental events, existence of unreal happenings which has declined the authenticity level of the story to the lowest level. It was also due to the huge amount of over plus verses which are irrelevant to the story text, lack of indetermination in the story and some other factors which are discussed elaborately. What moves the story plan of "Khosro and Shirin" forward, is the conversation element and accidental events while the story of "Youseof and Zoleikha"is more coherent because of  the lack of determination and more active role of components in the content of the story and existence of events and actions in it which are the result of previous happenings.
 
Plot is one of the most fundamental elements of the story that forms its general plant. It is inevitable not to recognize the effective factors on plot's consistency and cohesion and its acquaintance with contemporary story elements if one wants to find out about the elements of story works. The most crucial function of plot is analysis of the cause and effect network in the course of the story. The more this network penetrates in the context of the story and promotes it, the more coherent the story plan will be. Recognition of this determinate factor in old stories which are now clichés for some reasons and their analysis and conformity with contemporary story elements can cause to be addressed more. In this study, two story texts one Yousef and zoleikha by Jami and the other one khosro and shirin by Nizami have been critically studied. After collating the promote elements of the story plan, it was determined that the plot of "Yousef and zoleihka,s" story was more coherent because it included vast network of causes and effects and a big frequency of accidents and story actions while the story of khosro and shirin had an incoherent plot. It was recognized that it was due to the load of conversation element, excess of accidental events, existence of unreal happenings which has declined the authenticity level of the story to the lowest level. It was also due to the huge amount of over plus verses which are irrelevant to the story text, lack of indetermination in the story and some other factors which are discussed elaborately. What moves the story plan of "Khosro and Shirin" forward, is the conversation element and accidental events while the story of "Youseof and Zoleikha"is more coherent because of  the lack of determination and more active role of components in the content of the story and existence of events and actions in it which are the result of previous happenings.
 
Plot is one of the most fundamental elements of the story that forms its general plant. It is inevitable not to recognize the effective factors on plot's consistency and cohesion and its acquaintance with contemporary story elements if one wants to find out about the elements of story works. The most crucial function of plot is analysis of the cause and effect network in the course of the story. The more this network penetrates in the context of the story and promotes it, the more coherent the story plan will be. Recognition of this determinate factor in old stories which are now clichés for some reasons and their analysis and conformity with contemporary story elements can cause to be addressed more. In this study, two story texts one Yousef and zoleikha by Jami and the other one khosro and shirin by Nizami have been critically studied. After collating the promote elements of the story plan, it was determined that the plot of "Yousef and zoleihka,s" story was more coherent because it included vast network of causes and effects and a big frequency of accidents and story actions while the story of khosro and shirin had an incoherent plot. It was recognized that it was due to the load of conversation element, excess of accidental events, existence of unreal happenings which has declined the authenticity level of the story to the lowest level. It was also due to the huge amount of over plus verses which are irrelevant to the story text, lack of indetermination in the story and some other factors which are discussed elaborately. What moves the story plan of "Khosro and Shirin" forward, is the conversation element and accidental events while the story of "Youseof and Zoleikha"is more coherent because of  the lack of determination and more active role of components in the content of the story and existence of events and actions in it which are the result of previous happenings.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Plot (plan of story)
  • Yousef and Zolikha
  • Khosro and Shirin
  • Conversation
  • Fiction acts
  • State of suspension
امامی،نصرالله.(1385).مبانی و روشهای نقد ادبی،تهران،جامی
ایرانی،ناصر.(1364).داستان،تعاریف،ابزارو عناصر،کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
براهنی،رضا.(1362).قصه نویسی،تهران،نشرنو،چاپ سوم،نشرنو
بهشتی،الهه.(1376)عوامل داستان،تهران،انتشارات برگ
پاینده،حسین.(1385).نقد ادبی و دموکراسی،تهران،انتشارات نیلوفر
پرین،لارنس.(1368).تاملی دیگر در باب داستان،ترجمۀمحسن سلیمانی،تهران،حوزۀهنری
پیری،دیوید.(1383).چگونه نقد بنویسیم،ترجمۀ منیر احمد سلطانی،تهران،روزگار
جیحونی،مصطفی.(1372).گوسان مهربان،فصل نامۀ پاژ،شمارۀ11و12،صص19-41
خالقی مطلق،جلال.(1372).گل رنج های کهن،به کوشش علی دهباشی،چاپ اول،تهران،نشرمرکز
زرین کوب،عبدالحسین.(1389).نقد ادبی،تهران،امیر کبیر
---------------------(1372)پیر گنجه در جستجوی نا کجا آباد،چاپ اول،اتشارات سخن
زنجانی،برات.(1390).خسرو وشیرین،تهران،چاپ دوم،انتشارات دانشگاه تهران
ذکا،یحیی.(1366)یک تصنیف قدیمی شیرازی،مجلۀ شعر و موسیقی در ایران،هیرمند،صص107-113
شفیعی کدکنی،محمد رضا.(1373).موسیقی شعر،تهران،چاپ چهارم،انتشارات آگاه
شمیسا،سیروس.(1382).انواع ادبی،تهران،فردوس
شمیسا،سیروس.(1387).نقد ادبی،تهران،فردوس
فورستر،ای.ام.(1353).جنبه های رمان،ترجمۀابراهیم یونسی،تهران،انتشارات امیرکبیر
مدرس گیلانی،مرتضی.(1370).مثنوی هفت اورنگ،تهران،انتشارات کتاب گلستان
میرصادقی،جمال.(1360).قصه و داستان کوتاه،تهران ،آگاه
-----------------(1376).عناصر داستانی،تهران ،سخن
-----------------(1383).هنررمان،تهران،آگاه
-----------------(1376).ادبیات داستانی،تهران،سخن
مورگان فاستر،ادوارد(1352).جنبه های رمان،ترجمۀ ابراهیم یونسی،تهران،انتشارات امیر کبیر
موذن جامی،محمد مهدی.(1388).ادب پهلوانی،تهران،ققنوس
مندنی پور،شهریار.(1384).ارواح شهرزاد،تهران،ققنوس
یونسی،ابراهیم.(1379).هنر داستان نویسی،تهران،انتشارات آگ
وبستر،راجر.(1380).درآمدی بر پژوهش نظریۀ ادبی،ترجمۀمجتبی ویسی،انتارات سپیدۀ سحر
وحیدیان کامیار،تقی(1372).خسرو و شیرین نظامی از دید هنر داستان پردازی،گنگرۀ بزرگ داشت نهمین سدۀ حکیم نظامی به اهتمام و ویرایش منصور ثروت،چاپ اول ج 3 صص 481-475،دانشگاه تبریز
امامی،نصرالله.(1385).مبانی و روشهای نقد ادبی،تهران،جامی
ایرانی،ناصر.(1364).داستان،تعاریف،ابزارو عناصر،کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
براهنی،رضا.(1362).قصه نویسی،تهران،نشرنو،چاپ سوم،نشرنو
بهشتی،الهه.(1376)عوامل داستان،تهران،انتشارات برگ
پاینده،حسین.(1385).نقد ادبی و دموکراسی،تهران،انتشارات نیلوفر
پرین،لارنس.(1368).تاملی دیگر در باب داستان،ترجمۀمحسن سلیمانی،تهران،حوزۀهنری
پیری،دیوید.(1383).چگونه نقد بنویسیم،ترجمۀ منیر احمد سلطانی،تهران،روزگار
جیحونی،مصطفی.(1372).گوسان مهربان،فصل نامۀ پاژ،شمارۀ11و12،صص19-41
خالقی مطلق،جلال.(1372).گل رنج های کهن،به کوشش علی دهباشی،چاپ اول،تهران،نشرمرکز
زرین کوب،عبدالحسین.(1389).نقد ادبی،تهران،امیر کبیر
---------------------(1372)پیر گنجه در جستجوی نا کجا آباد،چاپ اول،اتشارات سخن
زنجانی،برات.(1390).خسرو وشیرین،تهران،چاپ دوم،انتشارات دانشگاه تهران
ذکا،یحیی.(1366)یک تصنیف قدیمی شیرازی،مجلۀ شعر و موسیقی در ایران،هیرمند،صص107-113
شفیعی کدکنی،محمد رضا.(1373).موسیقی شعر،تهران،چاپ چهارم،انتشارات آگاه
شمیسا،سیروس.(1382).انواع ادبی،تهران،فردوس
شمیسا،سیروس.(1387).نقد ادبی،تهران،فردوس
فورستر،ای.ام.(1353).جنبه های رمان،ترجمۀابراهیم یونسی،تهران،انتشارات امیرکبیر
مدرس گیلانی،مرتضی.(1370).مثنوی هفت اورنگ،تهران،انتشارات کتاب گلستان
میرصادقی،جمال.(1360).قصه و داستان کوتاه،تهران ،آگاه
-----------------(1376).عناصر داستانی،تهران ،سخن
-----------------(1383).هنررمان،تهران،آگاه
-----------------(1376).ادبیات داستانی،تهران،سخن
مورگان فاستر،ادوارد(1352).جنبه های رمان،ترجمۀ ابراهیم یونسی،تهران،انتشارات امیر کبیر
موذن جامی،محمد مهدی.(1388).ادب پهلوانی،تهران،ققنوس
مندنی پور،شهریار.(1384).ارواح شهرزاد،تهران،ققنوس
یونسی،ابراهیم.(1379).هنر داستان نویسی،تهران،انتشارات آگ
وبستر،راجر.(1380).درآمدی بر پژوهش نظریۀ ادبی،ترجمۀمجتبی ویسی،انتارات سپیدۀ سحر
وحیدیان کامیار،تقی(1372).خسرو و شیرین نظامی از دید هنر داستان پردازی،گنگرۀ بزرگ داشت نهمین سدۀ حکیم نظامی به اهتمام و ویرایش منصور ثروت،چاپ اول ج 3 صص 481-475،دانشگاه تبریز
امامی،نصرالله.(1385).مبانی و روشهای نقد ادبی،تهران،جامی
ایرانی،ناصر.(1364).داستان،تعاریف،ابزارو عناصر،کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
براهنی،رضا.(1362).قصه نویسی،تهران،نشرنو،چاپ سوم،نشرنو
بهشتی،الهه.(1376)عوامل داستان،تهران،انتشارات برگ
پاینده،حسین.(1385).نقد ادبی و دموکراسی،تهران،انتشارات نیلوفر
پرین،لارنس.(1368).تاملی دیگر در باب داستان،ترجمۀمحسن سلیمانی،تهران،حوزۀهنری
پیری،دیوید.(1383).چگونه نقد بنویسیم،ترجمۀ منیر احمد سلطانی،تهران،روزگار
جیحونی،مصطفی.(1372).گوسان مهربان،فصل نامۀ پاژ،شمارۀ11و12،صص19-41
خالقی مطلق،جلال.(1372).گل رنج های کهن،به کوشش علی دهباشی،چاپ اول،تهران،نشرمرکز
زرین کوب،عبدالحسین.(1389).نقد ادبی،تهران،امیر کبیر
---------------------(1372)پیر گنجه در جستجوی نا کجا آباد،چاپ اول،اتشارات سخن
زنجانی،برات.(1390).خسرو وشیرین،تهران،چاپ دوم،انتشارات دانشگاه تهران
ذکا،یحیی.(1366)یک تصنیف قدیمی شیرازی،مجلۀ شعر و موسیقی در ایران،هیرمند،صص107-113
شفیعی کدکنی،محمد رضا.(1373).موسیقی شعر،تهران،چاپ چهارم،انتشارات آگاه
شمیسا،سیروس.(1382).انواع ادبی،تهران،فردوس
شمیسا،سیروس.(1387).نقد ادبی،تهران،فردوس
فورستر،ای.ام.(1353).جنبه های رمان،ترجمۀابراهیم یونسی،تهران،انتشارات امیرکبیر
مدرس گیلانی،مرتضی.(1370).مثنوی هفت اورنگ،تهران،انتشارات کتاب گلستان
میرصادقی،جمال.(1360).قصه و داستان کوتاه،تهران ،آگاه
-----------------(1376).عناصر داستانی،تهران ،سخن
-----------------(1383).هنررمان،تهران،آگاه
-----------------(1376).ادبیات داستانی،تهران،سخن
مورگان فاستر،ادوارد(1352).جنبه های رمان،ترجمۀ ابراهیم یونسی،تهران،انتشارات امیر کبیر
موذن جامی،محمد مهدی.(1388).ادب پهلوانی،تهران،ققنوس
مندنی پور،شهریار.(1384).ارواح شهرزاد،تهران،ققنوس
یونسی،ابراهیم.(1379).هنر داستان نویسی،تهران،انتشارات آگ
وبستر،راجر.(1380).درآمدی بر پژوهش نظریۀ ادبی،ترجمۀمجتبی ویسی،انتارات سپیدۀ سحر
وحیدیان کامیار،تقی(1372).خسرو و شیرین نظامی از دید هنر داستان پردازی،گنگرۀ بزرگ داشت نهمین سدۀ حکیم نظامی به اهتمام و ویرایش منصور ثروت،چاپ اول ج 3 صص 481-475،دانشگاه تبریز