غلبۀ تک صدایی در عشق ورزی شاعران سبک خراسانی (با نگاه به تغزلات فرخی، عنصری و منوچهری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه یزد (از کشور افغانستان)

10.29252/kavosh.2020.13658.2740

چکیده

اگر نگاه ما به فرهنگ و جامعه، نگاه زبان­ محور باشد؛ تک ­صدایی و گفت­وگو، دو روی­کرد زبانی خودکامگی و تکثّرگرایی است. در تک­ گویی، یکی در مقام گوینده است و دیگری در مقام شنونده و محکوم به سکوت. این مکان ممکن است حجلۀ عروسی، کلاس درس، مشورت در امر سیاسی، اتّحادیۀ کارگری و یا دیگر صنف­ های اجتماعی باشد. درمجموع، جامعه بر مبنای تک­ گفتاری استوار است. عشق­ ورزی زمینی، بخشی از بدنۀ هویّت فرهنگی و هنجار اجتماعی ما را تشکیل می ­دهد و در ادبیّات، به صورت گسترده بازتاب یافته­ است. مطالعۀ روابط عاشق و معشوق، زاویه­ های پنهان جامعه را عریان می­ کند- بویژه عاشقان نامداری که رفتار شان تبدیل به الگوی جمعی می ­شود و ناهنجاری­ ها را به هنجار بدل می­ کنند.
این نوشتار، در پی نمایاندن ریشه ­های مقولۀ «ناز و نیاز» است و تلاش می­ شود تا علل عشق­ ورزی مبتنی بر تک­ گویی مستبدانه را برشمارد و آن را به عنوان بخشی از کلیّت فرهنگی-تاریخی این جامعه، بررسی نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Monologue domination in the adoration by poets of Khorasani style

نویسنده [English]

  • Mohammad Moosa Shafagh
PhD student in Persian language and literature, Yazd University (From Afghanistan)
چکیده [English]

From a linguistically oriented point of view of culture and society, monologues and dialogues seem to be approaches to authoritarianism and pluralism. In a monologue, one is a speaker and the other is a listener that keeps silent. This may occur in a wedding party; a classroom; a political consultation; a trade union or a social guild. In general, the society is based on the monologues. Earthly love forms part of our cultural identity, and social norms are widely reflected in the literature. A study of the lover-beloved relations reveals the hidden spots of the society. It is especially the case about famous lovers whose behavior turns into a pattern to imitate and converts anomalies to norms. This article seeks to illustrate the origins of the "cute and needy" category, identify the causes of love based on despotic monologue and examine it as a part of the cultural-historical identity of the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Earthly love
  • Monologue
  • Dialogue
  • Farrukhi
  • Ounsori
  • Manuchehri
  • Social criticism
  1. الف) کتاب­ها

    1. افلاطون (بی­تا)، دورۀ آثار افلاطون، رجمۀ محمدحسن لطفی و رضاکاویانی، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
    2. انوری، علی­بن­محمد (1337)، دیوان انوری: قصیده­ها، غزل­ها، قطعه­ها و رباعی­ها، به کوشش سعید نفیسی، تهران: انتشارات پیروز.
    3. بدیو، آلن (1393)، در ستایش عشق، ترجمۀ مریم عبدالرحیم کاشی، تهران: انتشارات ققنوس.
    4. پارسانسب، محمّد (1387)، جامعه­شناسی ادبیّات فارسی (از آغاز تا سال 1357)، تهران: انتشارات سمت.
    5. جرفادقانی، ابوالشرف ناصح بن مظفر بن سعد (1334)، ترجمۀ تاریخ یمینی، تصحیح علی قویم، تهران.
    6. دولتشاه سمرقندی (1338)، تذکرة ­الشعرا، به کوشش محمّد رمضانی، تهران: کلالۀ خاور.
    7. رستگار فسایی، منصور (1372)، انواع شعر فارسی (مباحثی در صورت­ها و معانی شعر کهن و نو پارسی)، شیراز: انتشارات نوید شیراز.
    8. شفا، شجاع­الدین (1383)، افسانۀ خدایان، نشر دنیای نو.
    9. شمیسا، سیروس (1370)، سیرغزل در شعر فارسی، تهران: انتشارات فردوس.

    10 _________ (1381)، شاهدبازی در ادبیات فارسی، تهران: انتشارات فردوس.

    1. صاحب­الزمانی، ناصرالدین (1369)، خط سوم: در بارۀ شخصیت، سخنان و اندیشۀ شمس تبریزی، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی عطایی.
    2. صبور، داریوش (1380)، ذره و خورشید، تهران: انتشارات زوار.
    3. _________ (1370)، آفاق غزل فارسی، تهران، نشر گفتار.
    4. عنصری بلخی (1363)، دیوان عنصری بلخی، تصحیح و مقدمه دکتر محمّد دبیرسیاقی، انتشارات کتاب­خانۀ سنایی.
    5. فخرالزّمانی قزوینی، ملاعبدالنّبی (1340)، تذکرۀ میخانه، با تصحیح، تنقیح و تکمیل تراجم و اهتمام احمدگلچین معانی، انتشارات شرکت نسبی حاج محمّدحسین اقبال­شاه و شرکاء.
    6. فرّخی­سیستانی، علی­بن­جولوغ (1378)، دیوان حکیم فرّخی­سیستانی، به کوشش دکتر محمّد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات زوّار.
    7. فردوسی، ابوالقاسم (1392)، شاهنامۀ فردوسی، به کوشش دکتر سعید حمیدیان، تهران، نشر قطره.
    8. فروزان­فر، بدیع­الزّمان (1387)، سخن­و­سخن­وران، تهران: انتشارات زوّار.
    9. مختاری، محمّد (1394). تمرین مدارا، تهران: انتشارات بوتیمار.
    10. مستوفی قزوینی، حمدالله بن ابی ابکر بن احمد بن نصر (1339)، تاریخ گزیده، تصحیح دکتر عبدالحسین نوایی، تهران.
    11. منوچهری دامغانی (1375)، دیوان منوچهری دامغانی، به اهتمام دکتر محمّد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات زوّار.
    12. مؤتمن، زین­العابدین (1371)، تحوّل شعر فارسی، تهران: کتاب­خانۀ طهوری.
    13. ناصرخسرو قبادیانی (1357)، دیوان اشعار، به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: شرکت آفست سهامی عام.
    14. نیچه، فریدریش (1393)، چنین گفت زرتشت، ترجمۀ داریوش آشوری، تهران: نشر آگه.
    15. وزین­پور، نادر (1374)، مدح، داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، تهران: چاپ­خانۀ مهارت.
    16. هایدگر، مارتین (1389)، شعر، زبان و اندیشۀ رهایی، ترجمۀ دکتر عباس منوچهری، تهران: انتشارات مولی.
    17. هراری، یووال (1397)، انسان خردمند: تاریخ مختصر بشر، ترجمۀ نیک گرگین، تهران: فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم.
    18. یوسفی، غلام­حسین (1373)، فرّخی سیستانی (بحثی در شرح احوال و روزگار و شعر او)، تهران: انتشارات علمی.

    ب) مقاله­ها

    1. آب­شیرینی، اسد (1396)، «بررسی تقابل عشق و مرگ در ساختار شعر فروغ». مجلۀ شعرپژوهی (بوستان ادب)، دانشگاه شیراز، سال نهم، شمارۀ دوم، پیاپی32، صص: 1-24.
    2. روشن­فکر، کبری و معصومه­نعمتی قزوینی (1389)، «مبانی نقد اجتماعی در ادبیّات»، دانش­نامۀ علوم اجتماعی، دورۀ 1، شمارۀ 4. صص: 145-167.
    3. سلطانیه، فروغ (1393)، «بازتاب تاریخ عهد غزنوی در دیوان فرّخی»، کهن­نامۀ ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شمارۀ اول، صص: 111-137.
    4. عسکری حسن­کلو، عسکر (1386)، «سیر نظریه­ های نقد جامعه­شناسی ادبیّات»، ادب­پژوهی، شمارۀ چهارم، صص: 43-64.
    5. گیلانی، آذرنوش و وحید غلامی (1395)، «تحلیل و تطبیق عشق از نگاه حافظ، مولوی و ابن فارض»، فصل­نامۀ علمی-پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، شماره­ های پیاپی 28 و 29، صص: 297-312.