تحلیل انتقادهای اجتماعی در کاریکلماتورهای دهه‌ی نود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیات فارسی دانشگاه آزاد قائم شهر

2 استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد قائم شهر

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد قائم شهر

10.29252/kavosh.2021.15088.2913

چکیده

نگاه انتقادی به جامعه، یکی از مؤلفه‌های تعهّد اجتماعی در ادبیّات فارسی است. آشنایی روشنفکران با تحوّلات سیاسی و اجتماعی غرب در دوره مشروطه و ظهور سمبولیسم اجتماعی در عصر نیما، نگاه جامعه‌گرایانه به ادبیّات را تقویت کرد. در این میان، کاریکلماتور نیز تا حدود زیادی، همپای دیگر جریان‌های ادبی معاصر، تصویرگر واقعیات اجتماعی از قبیل یأس و امید، عشق و نفرت، رنج و شادی و... است. در حقیقت، نویسندگان کاریکلماتور این جریان ادبی را عرصه‌ای برای طرح عواطف اجتماعی تبدیل کرده و وظیفه روشنگری، انتقاد و افشاگری را بر دوش آن گذاشته‌اند.
این پژوهش بر آن است تا با بررسی کاریکلماتورهای دهه نود، کاربرد انتقادهای اجتماعی آن ها را در ایجاد فضای طنز واکاوی کند. نویسندگان با بررسی مجموعه‌ کاریکلماتورهای این دهه‌، انتقاد اجتماعی را در زمینه‌های فقر و تورّم، سانسور، فضای بسته جامعه، سکوت جامعه، تخریب طبیعت، انحطاط اخلاقی، رشوه‌خواری و بی‌قانونی تحلیل کرده‌اند. بر اساس نتایج به دست آمده، فراوانی انتقادهای اجتماعی و خلق موقعیت‌های طنزآمیز در کاریکلماتورهای دهه نود به ترتیب عبارتند از: گلکار (33 درصد)، خوش‌وقتی (30 درصد)، آزادیخواه (23 درصد) و گل‌هاشم (19 درصد).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of social criticism in nineteenth-century caricatures

نویسندگان [English]

  • Leila mohammadnejad kalkenari 1
  • Hoseinا Parsaei 2
  • hesam ziaee 3
1 phd student in persian literature ghaemshahrazad university
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Ghaemshahr Azad University
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Ghaemshahr Azad University
چکیده [English]

A critical view of society, is one of the components of social commitment in Persian literature.
Introducing intellectuals acquaintance with western political and social developments during the constitutional period, and the emergence of social symbolism in the Nima era, strengthened the socialist view literature. . meanwhile, writing caricature (Karikalmator) is also an ilustrator of social truths such as despair and hope, love and hate, afflication and happiness, and so on. In fact, authors of writing caricature have converted this literary current to an arena for expression of social emotions, and have put the tast of explanatory, criticism, and disclosure on it's shoulders.
This study aims to investigate the use of social criticism in creating a humorous atmosphere by examining the caricatures of the nineties.
By examining the collections of Abbas Golkar , sohrab Gol Hashem, Mohammad Ali Azadikkah and Amir Khosh vagti, the autors have ananlyzed Scial criticism in terms of poverty and inflation, censorship, closed society, social silence, destruction of nature, moral decadence bribery and lawlessness.
According to the results, the frequency of social criticis in the caricatures of the nineties are: Golkar (33%), Khosh vagti (30%), Azadikhah (32%) and Golhashem (19%), respectively.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cariculmator
  • satire
  • social critic nineties
  1. الف) کتاب­ها

    1. آزادیخواه، محمّدعلی (1390)، خوشمزه‌ترین میوه درخت. تهران: آموت.
    2. اسکارپیت، روبر (1374)، جامعه‌شناسی ادبیّات، ترجمة مرتضی کتبی، تهران: سمت.
    3. الحکیم، توفیق (بی‌تا)، فن‌الادب، بیروت: دارکتاب اللبنانی.
    4. انوشه، حسن (1381)، فرهنگ‌نامة ادب فارسی، ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    5. براهنی، رضا (1371)، طلا در مس، تهران: زریاب.
    6. پلارد، آرتور (1383)، طنز، ترجمة سعید سعیدپور، چاپ سوم، تهران: مرکز.
    7. خوش‌وقتی، امیر(1390)، اتو برای چروک صورت. تهران: افراز.
    8. زرقانی، مهدی (1387)، چشم‌انداز شعر معاصر، چاپ سوم، تهران: ثالث.
    9. زرین‌کوب، حمید (1358)، چشم‌انداز شعر نو فارسی، تهران: توس.
    10. سارتر، ژان‌پل و دیگران (2536)، ادبیّات و اندیشه (مجموعه مقالات)، ترجمة مصطفی رحیمی، تهران: کتاب زمان.
    11. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1380)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن.
    12. شفیعی­کدکنی، محمّدرضا (1391)، موسیقی شعر، چاپ سیزدهم، تهران: آگاه.
    13. شمیسا، سیروس (1376)، انواع ادبی، چاپ پنجم، تهران: فردوس.
    14. طالبیان، یحیی و تسلیم‌جهرمی، فاطمه (1391)، کاریکلماتور در گسترة ادبیّات فارسی، تهران: فصل پنجم.
    15. گلدمن، لوسین و دیگران (1377)، درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیّات و اندیشه (مجموعه مقالات)، ترجمة محمّدجعفر پوینده، تهران: نقش جهان.
    16. گلکار، عباس (1398)، قفس خالی پر از آزادی است، تهران: نیلوفر.
    17. گل‌هاشم، سهراب (1395)ف قلم کم‌حرف. تهران: افراز.
    18. محمدخان، مهرنور (1383)، فکر آزادی در ادبیّات مشروطیت ایران، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
    19. موران، برنا (1389)، نظریه‌های ادبیّات و نقد، ترجمة ناصر داوران، تهران: نگاه.
    20. میل، جان استوارت (1375)، رساله درباره آزادی، ترجمة جواد شیخ‌الاسلامی، تهران: علمی و فرهنگی.
    21. ولک، رنه و آوستن وارن (1373)، نظریه ادبیّات، ترجمة ضیا موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.

    ب) مقاله­ها

    1. باباصفری، علی‌اصغر و طالب‌زاده، نوشین (1392)، «بررسی و تحلیل شکواییه اجتماعی در شعر معاصر»، ادبیّات پارسی معاصر، سال سوم، شماره اول، صص 53- 31.
    2. بشیر، حسن و عرفان‌پور، میلاد (1397)، «تحلیل گفتمانی انتقاد اجتماعی در شعر شاعران انقلاب اسلامی»، مجله مطالعات فرهنگ ارتباطات، دوره نوزدهم، شماره 41، صص 30-1.
    3. طاهری ماه زمینی، نجمه و دیگران (1393)، «بررسی مضامین شعر اعتراض در ادبیّات انقلاب اسلامی»، ادبیّات پایداری، سال ششم، شماره 11، صص 307-287.
    4. عزیزمحمدی، فاطمه (1385)، «کاریکلماتور در وادی قابوس‌نامه»، روزنامه آفتاب یزد، سال چهاردهم، شماره 1761، ص 7.
    5. غرایاق‌زندی، داود (1394)، «امنیت و آزادی در اسلام»، مطالعات راهبردی، سال هجدهم، شماره چهارم، صص 48-23.
    6. کوشش، رحیم و نوری، زهرا (1396)، «بررسی ادب اعتراض در جریان شعری سمبولیسم اجتماعی»، زبان و ادب فارسی، سال نهم، شماره 30، صص 140- 125.
    7. لنگرودی، شمس (1390)، «شعر و هنر یک نوع اعتراض است به جهان»، نشریه گزارش، شماره 227، صص 64-58.