نام شناسی شخصیت های قصه های عامیانه فارسی (با تکیه بر فیروز شاه نامه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 تهران

2 عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس

3 عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی

چکیده

این مقاله بر مبنای دانش نام­شناسی، به بررسی شخصیّت‎های قصّه­های عامیانه می پردازد. مبنای بررسی­ها قصّة فیروزشاه‎نامه است؛ زیرا در این رمانس عامیانه 234 شخصیّت با تیپ‌های اجتماعی مختلف و تنوّع نام‎ها دیده می­شود. علاوه بر این، با مراجعه موردی به سایر رمانس‎های عیّاری؛ چون ابومسلم‌نامه، اسکندرنامه، امیرارسلان نامدار، سمک عیّار، حسین‎کرد شبستری، حمزه‌نامه و داراب‌نامه طرسوسی به مقایسه و تحلیل نامهای اشخاص داستانی این آثار نیز پرداخته‌ایم.هدف این پژوهش، تحلیل و بررسی نام شخصیّت‌های مختلف از منظرهایی؛ چون تیپ اجتماعی، معنا و مفهوم، ساختار، آوا، مکان زندگی و جنسیّت است. با این تقسیم‌بندی نام شخصیّت‌ها بر مبنای تیپ اجتماعی افراد؛ حیوانات و موجودات وهمی و نامهای معنادار و بی‌معنا و نامهای ساده، مشتق و ترکیبی و نامهای یک هجایی، دو هجایی، سه هجایی، چهار هجایی و بیشتر و نام‎های پسوند دار مکانی و نامهای زن و مرد تفکیک و تحلیل شده است. نتایج بیانگر آن است که شاهان17%، صاحب منصبان، جنگجویان، غلامان98%، اربابان معرفت1%، فرهیختگان2%، اشرافیان1%، عیّاران7%، جادوگران1%، پهلوانان6%، فرومایگان4%، زنان10%، پیشه‌وران و صاحبان مشاغل3%، کودکان1%، موجودات وهمی5% از شخصیّت‌های داستان را به خود اختصاص داده‌اند. تعداد اسامی بی‌معنا با 53% اسم، تعداد بیشتری از اسامی و اسامی معنادار با  47% کمترین میزان است. از نظر ساختار نیز نامهای ساده با 67% اسم بیشتر از اسامی مشتق با 13% و اسامی ترکیبی با 20% است. از منظر آوایی نیز نامهای سه هجایی با 72% بیشترین سهم را در بر دارد. از منظر مکان زندگی حدود 9% اسامی با توجّه به پسوند اسمی که دارند به مکان زندگی‌ شخصیّت‌ها اشاره دارند و حدود 91% بدون پسوند مکانی هستند.
در کلّ از میان شخصیّت‌های این داستان 10% را زنان و 90% را مردان در بر گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Narrative Onomastics of Iranian Folk Tales: A Case Study of Firoozshah Nameh

نویسندگان [English]

  • ZAahra .S Taheri 1
  • Hasan Zolfaghari 2
  • Bahador Bagheri 3
2 Tarbiat Modares University
3 Tarbiat Modares University
چکیده [English]

The science of onomastics is a part of lexicology and a subsidiary section of general linguistics and helps us to analyze fiction characters through their names. This paper tries to analyze the characters of folk tales based on onomastics. The original text in this research is Firoozshah Nameh because it consists of more than 300 characters (human, demons and fairy) with positive and negative roles and various names. Noticing on the importance of this folk romance and few researches about it, this paper tries to introduce some literary values of it. Moreover it refers to other important Iranian folk romances like Abumoslim Nameh, Iskandar Nameh, Amir Arsalan e Namdar,… and analyses the names of their characters. Based on onomastics it tries to show the relations between the names and themes of the story. This paper is amongst the first researches in onomastics of fiction characters in Iran, so with dividing the names of characters and offering the statistical analysis it can be a pattern for other similar debates in other literary fields.                                                 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrative onomastic
  • Iranian folk tales
  • Firoozshah Nameh

مراجع

-آسا برگر، آرتور، (1380)، روایت در فرهنگ عامیانه،؛ رسانه و زندگی، ترجمة محمّدرضا لیروای، تهران، سروش.
2-احمدی گیوی، انوری، حسن، (1380)، دستور زبان فارسی1، چاپ بیست و چهارم، تهران، فاطمی.
3-اختیار، منصور، (1348)، معنی‎شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
4-اخوت، احمد، (1371)، دستورزبان داستان، اصفهان، نشر فردا.
5-ارجانی، ‌فرامرز بن خداداد، (1363)، سمک‌عیّار (5جلد)، به تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران، آگاه.
6-اسکندرنامه، (1343)، (روایت فارسى کالیستنس دروغین)، چاپ ایرج افشار، تهران.
7-ایمانی، منیژه، (1362)، نامگذاری در ایران، پایان‌نامه دکتری، دانشکده ادبیات، دانشگاه تهران.
8-براهنی، رضا، (1368)، قصّه نویسی، چاپ چهارم، تهران، البرز.
9-بولتون، مارجوری، (1383)، کالبدشناسی درام، ترجمة رضا شیرمرز، تهران، نشر قطره.
10------------، (1339)، داراب‌نامه، تصحیح و مقدمه و تعلیقات ذبیح الله صفا، تهران، بنگاه ترجمة و نشر کتاب.
11-بیغمی، محمّد، (1388)، فیروزشاه‌نامه، به کوشش ایرج افشار و مهران افشاری، تهران، نشر چشمه.
12-پالمر، فرانک، (1366)، نگاهی تازه به معنی شناسی، ترجمة کوروش صفوی، تهران، نشر مرکز.
13-حسین کرد شبستری، (1385)، تصحیح ایرج افشار و مهران افشاری، تهران، نشر چشمه.
14-حمزه‌نامه، (1347)، به تصحیح جعفر شعار، کتاب فرزان.
15-داد، سیما، (1375)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ دوم، تهران، انتشارات مروارید.
16-سمک‌عیّار، ارجانی، ‌فرامرز بن خداداد، (1363)، به تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران، آگاه.
17-سیگر، لیندا، (1374)، خلق شخصیّت‎های ماندگار، ترجمة عباس اکبری، تهران، مرکز گسترش سینمای تجربی.
18-شیرویه نامدار، (1384)، تهران، ققنوس.
19-شیمل، آنه ماری، (1376)، نام­های اسلامی، ترجمة گیتی آرین،کتابخانه ملی جمهوری اسلامی.
20-شمیسا ، سیروس، (1380)، انواع ادبی، تهران، فردوس.
21-عنصر‌المعالی کیکاوس، (1382)، گزیده قابوسنامه، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
22-غلامعلی زاده، خسرو، (1380)، ساخت زبان فارسی، چاپ سوم، تهران، احیای کتاب.
23-فرشیدورد، خسرو، (1384)، دستور مفصل امروز، چاپ دوم، تهران، سخن.
24-محجوب، محمّدجعفر، (1382)، ادبیّات عامیانه ایران، به کوشش حسن‌ ذوالفقاری، تهران، چشمه.
25-میرصادقی، جمال، (1386)، ادبیات داستانی، چاپ پنجم، تهران، سخن.
26-ناشناس، اسکندر و عیّاران، (1383)، تلخیص کلیات هفت جلدی اسکندرنامه نقالی،گزینش و پیرایش علی رضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران، نشرنی.
27-نقیب­الممالک، محمّدعلی، (1356)، امیرارسلان، با مقدمه و تصحیح محمّدجعفر محجوب، چاپ دوم، تهران، شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
28-یونسی، ابراهیم،(1365)، هنرداستان نویسی، چاپ چهارم، تهران، سهروردی .
 
 
 
ب)مقالات
1-جلالی پندری، یدالله و رقیه حسینی، (1391)، «بررسی حیله­ها و ترفندهای قدیمی در سمک عیّار»، فصلنامة جستارهای ادبی، سال چهل و پنجم، شماره 2 (پیاپی 177)، تابستان 1391، ص 103-133.
ج)منابع لاتین
1-http://www.iranicaonline.org/articles/bigami-mawlana-shaikh-haji-mohammad-b
ShareThis
کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 15، شماره 29 - شماره پیاپی 29
پاییز وزمستان 1393
اسفند 1393
صفحه 45-87

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار