تحلیل شخصیّت و اندیشه های هجویری بر پایه سخنان خود او در کشف المحجوب

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه کاشان

10.29252/kavosh.2021.15726.2979

چکیده

ابوالحسن، علی بن عثمان هجویری، از بزرگان صوفیّه و صاحب یکی از کهن ­ترین و با ارزش­ ترین متون صوفیانه فارسی محسوب می­ شود که ضمن تأثیرپذیری از نوشته ­های عرفانی پیشین، تأثیر شگرفی بر تصوّف بعد از خویش -از جمله تذکرةالاولیاء- گذاشته است. کشف­المحجوب علاوه بر اشتمال بر مضامین عرفانی، تاریخی و اجتماعی، در بردارنده اطّلاعات مهمّی از شخصیت، زندگی و اندیشه­ های نویسنده است که با دقّت و ژرف­نگری، به بیان دیده­ها، شنیده­ها و یافته­های خود پرداخته است. تحقیق و پژوهشگری، کنجکاوی و جستجوگری، بحث و جَدل با مدّعیان علم و معرفت، شکایت از مدّعیان و صوفیان جاهل زمانه، دفاع از ملامتیّه، گزارش ­هایی دقیق درباره بزرگان و فِرق صوفیّه و آداب تصوّف و شرح اسفار و تجارب زندگی، تنها بخشی از داده­ هایی است که بر پایه آن، می­ توان ساختار شخصیتی و فرآیند فردیت هجویری را ترسیم کرد. بر پایه این داده­ ها، شاکله شخصیت و اندیشه هجویری را می­ توان ترکیبی از «علم بحثی» و «شهود قلبی» قلمداد کرد؛ زیرا از یک سو، ارزش فراوانی برای آموختن در آن دیده می شود و از سوی دیگر، در اندیشه ­اش، مشاهده حق در دنیا و عقبی، مرهون مجاهده سالک تلقّی شده است. نگارنده در این مقاله کوشیده است تا بعد از مقدّماتی درباره زندگی، سفرها، مشایخ و آثار هجویری، با محوریت کشف ­المحجوب، به شاخص ترین مؤلّفه­ های شخصیت و دیدگاه­ های هجویری اشاره و از این طریق، در حدّ توان، فقدان اطّلاعات موجود درباره زندگی و شخصیت وی را جبران کند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Hujwiri’s character and thoughts according to his writings in Kashf-ul-Mahjoob

نویسنده [English]

  • amir hossien madani
Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Kashan University
چکیده [English]

Abul-Hassan Ali ibn Uthman Hujwiri was one of great Sufis and the writer of one of the oldest and most valuable Sufi texts. He had a great influence on Sufism after him, like Tazkirat al-Awliya, while being influenced by mystic writings of his past. Kashf-ul-Mahjoob, while including Mystical, historical and social aspects, also contains great knowledge on the character, life and thoughts of its writer, who stated what he found, saw and heard with scrutiny and accuracy. Researching, investigating, engaging in debates with people of wisdom and knowledge, complaining about insipient Sufis of his time, defending Malamatiyya, giving a full report on Sufi intellectuals and factions, Sufi habitude, complete explanation of his journeys and life experiences, are only a part of the knowledge upon which we can figure out the personality of Hujwiri and the process of his individual growth. Based on this data, we can assume the base of Hujwiri’s character and thoughts to be a combination of “controversial knowledge” and “innate intuition”. Because on one hand there is a great value for learning from it ,and on the other hand seeing the truce in this life and the next is due his strives. After an introduction on his life, journeys, titles, and writings the writer tried to point out the most prominent characteristics and viewpoints of Hujwiri, so that he can compensate for the lack of information about his life and personality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Hujwiri
  • Kashf-ul-Mahjoob
  • Remarks
  • Character
  • Thoughts

مراجع

  1. الف) کتاب­ها

    1. ابن­ جوزی، ابوالفرج (1368)، تلبیس ابلیس، ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
    2. امرتسری، محمّدموسی (1377)، تحقیق در احوال و آثار علی بن عثمان هجویری مؤلّف کشف ­المحجوب، ترجمة عارف نوشاهی و چاند بی بی، معارف، دورة پانزدهم، شمارة 1 و 2، 199- 228.
    3. انصاری، قاسم (1358)، مقدّمه بر کشف ­المحجوب هجویری، تهران، طهوری.
    4. بخاری، صلاح بن مبارک (1383)، انیس­ الطالبین و عُدّة­السالکین، به کوشش توفیق سبحانی، چاپ دوم، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    5. بهار، محمّدتقی (1375)، سبک ­شناسی، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
    6. پورجوادی، نصرالله (1375)، رؤیت ماه در آسمان، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
    7. تادیه، ژان ایو (1390)، نقد ادبی در قرن بیستم، ترجمة مهشید نونهالی، چاپ دوم، تهران، نیلوفر.
    8. جامی، نورالدّین عبدالرّحمن (1375)، نفحات ­الانس، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات: محمود عابدی، چاپ سوم، تهران، اطّلاعات.
    9. خطیب­ بغدادی، ابوبکر احمد (بی­تا)، تاریخ بغداد، بیروت، دارالفکر.
    10. زرّین­ کوب، عبدالحسین (1376)، جستجو در تصوّف ایران، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.
    11. ژوکوفسکی، والنتین (1358)، تصحیح کشف ­المحجوب، تهران، طهوری.
    12. شفیعی­ کدکنی، محمّدرضا (1376الف)، تعلیقات بر اسرارالتوحیدِ محمّدبن منوّر، چاپ چهارم، تهران، آگاه.
    13. _________ (1384)، مشکل هجویری در طبقه­ بندی مکاتب صوفیّه، مطالعات عرفانی، شمارة اول، 11- 19.
    14. _________ (1398)، مقدّمه بر تذکرةالاولیاءِ عطار نیشابوری، چاپ دوم، تهران، سخن.
    15. _________ (1376ب)، نخستین تجربه­ های شعرِ عرفانی در زبان پارسی، مندرج در درخت معرفت، به اهتمام علی­ اصغر محمّدخانی، تهران، سخن، 431- 462.
    16. عابدی، محمود (1376)، درویشِ گنج بخش، تهران، سخن.
    17. عفیفی، ابوالعلاء (1376)، ملامتیّه، صوفیّه و فتوّت، ترجمة نصرت­الله فروهر، تهران، نشر الهام.
    18. نیکلسون، رینولد ا. (1381)، گزیدة کشف ­المحجوب هجویری، تهران، هرمس.
    19. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1389)، کشف ­المحجوب، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات: محمود عابدی، چاپ پنجم، تهران، سروش.

     

    ب) مقاله­ها

    1. جلالی­ پندری، یدالله و مهرداد نصرتی (1398)، «اهمّیت نقد خویشتن در عرصة خلّاقیت­ های ادبی»، فصلنامة تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال دوازدهم، شمارة اول، 43- 62.
    2. دهقان­ شیری، معصومه و فاطمه کوپا (1396)، «بررسی تطبیقی کشف­ المحجوب و رسالة قشیریه»، مطالعات عرفانی، شمارة 24، 57- 84.
    3. عابدی، محمود (1384)، «کشف ­المحجوب و هجویری»، مطالعات عرفانی، شمارة دوم، 17- 36.
    4. _________ (1385)، «فرقه­ های صوفیّه تا روزگار کشف ­المحجوب هجویری»، مطالعات عرفانی، شمارة سوم، 31- 52.
    5. عظیمی ­یان­چشمه، الهه و محمود عابدی (1393)، «تحلیل معناشناسیک و ریخت­شناسیک جَدَل گونه­ های هجویری»، گوهر گویا، سال هشتم، شمارة اول، 19- 58.

     

     

     

کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 22، شماره 51
اسفند 1400
صفحه 231-263

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار