بررسی دو حکایت از باب سوم مرزبان نامه بر بنیاد «الگوی کنش» گریماس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه کردستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه کردستان

چکیده

ساختارگرایی یکی از رایج­ترین و دیرپاترین مکتب­های روایت شناسی است. این دیدگاه به پیروی از زبانشناسی پایه‌ریزی شد؛و در پی تدوین دستور زبان داستان بود تا بتواند ساختار روایت­های پایه(هسته) را توضیح دهد. بر اساس نظر گریماس(A.J.Greimas) هر داستان از تعدادی پی­رفت و هر پی­رفت از تعدادی الگوی کنش تشکیل شده است.
مرزبان­نامه یکی از آثار تمثیلی زبان فارسی است که سعدالدین وراوینی در اوایل قرن هفتم آن را از زبان طبری کهن به نثر فنی فارسی و به شیوة کلیله و دمنه ترجمه کرده است. ساختار منسجم و جنبه‌های روایی این اثر، سبب شده است که بتوان آن را از چشم­انداز نظریه­های نقد ادبی بازخوانی کرد. ازاینروی، کنش­های( action) دو حکایت کنشگر محور داستان «شاه اردشیر و دانای مهران به» و داستان «سه شریک راهزن»  از باب سوم که با طرح (plot) باب سوم پیوند دارد، با رویکرد گریماس بررسی می­شود.
در این مقاله بر پایة  رویکرد گریماس نشان داده شده که این شیوه برای بررسی حکایت­های فارسی از چه میزان توانایی برخوردار است. روشن شد که در این حکایت­ها، کنشگرها مهمترین تشکیل دهندة  عناصر داستان هستند که علاوه بر شخصیّت­های اصلی، مفاهیم انتزاعی، ویژگی­های شخصیّتی و ظاهری شخصیّت­ها را نیز دربر می­گیرند. 
 


کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of two Tales from the Third Chapter of Marzbannameh Based on the Greimas “ActantialModle

نویسندگان [English]

  • Nasrin Ali akbari 1
  • Khadijeh Mohammadi 2
  • Samira Rizehvandii 2
1 ph.D Kordestan University
2 M.A Kordestan University
الف-کتابها
1-احمدی، بابک،( 1370 )، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
2-اسکولز، رابرت،(1377)، عناصر داستان،ترجمة فرزانه طاهری، تهران، مرکز.
3-برتنز، یوهانس ویلم،(1382)، نظریة ادبی، ترجمة فرزان سجودی، تهران، آهنگ دیگر.
4- پراپ، ولادیمیر،( 1386 )، ریخت شناسی قصّه­های پریان، ترجمة فریدون بدره ای، چاپ سوم، تهران، توس.
5-ریمون کنان، شلومیت،(1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمة ابوالفضل حری، تهران، نیلوفر.
6-کوری، گریگوری(1391). روایت­ها و راوی­ها،ترجمة محمد شهبا، تهران، مینوی خرد.
7-مارتین، والاس،(1382)، نظریه­های روایت، ترجمة فتاح محمدی، تهران، مینوی خرد.
8-وراوینی، سعدالدین،( 1389)، مرزبان­نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، صفی علیشاه.
ب-مقالات
1- آزاد، مرضیه،(1388)، « بررسی ساختاری حکایت­های مرزبان­نامه»، پژوهش­نامه زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، شماره 3، پیاپی 9، صص 140-123 .
2- خادمی، نرگس،( 1388 )، «تحلیل معنای ساختاری دو حکایت از تاریخ بیهقی با تکیه بر الگوی کنشگر­های گریماس»، جستار­های ادبی، سال چهل و دوم،  شمارة  166، صص 67- 47.
3- دزفولیان، کاظم و فؤاد مولودی،( 1390 )، «تحلیل منطق الطیّر بر پایة روایت­شناسی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة بیستم، صص 135 – 113. 
4- فضیلت، محمود و صدیقه نارویی(1391)، «تحلیل ساختاری داستان جولاهه با مار بر پایة نظریة گریماس»، فصل­نامه تخصصی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال 5، شماره اوّل، شماره پیاپی 15، صص 262-253 .
5-کاسی، فاطمه،( 1387 )، «تحلیل ساختاری داستان پادشاه سیاه­پوش از منظر بارت و گریماس»، ادب پژوهی، شماره پنجم، صص 200- 183.
6-مشیّدی، جلیل و راضیه آزاد،( 1390 )، «الگوی کنشگر در برخی روایت­های کلامی مثنوی بر اساس نظریة الگوی کنشگر آلژیر داس گریماس »، پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی– دانشگاه شیراز، سال سوم، شمارة 3، صص 46-35 .
7- نبی لو، علیرضا،( 1389 )، «روایت­شناسی داستان بوم و زاغ در کلیله و دمنه »، ادب پژوهی، شماره­ چهارده، صص28-7.