بررسی نقل قول در گفتمان رواییِ داستان‌های جلال آل احمد با تکیه بر آراء «ژرار ژنت» و «دومینیک منگنو»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه تبریز

2 استادیار گروه زبان وادبیات فرانسه دانشگاه تبریز

چکیده

امروزه مطالعۀ گفتمان روایی در داستان­ها و رمان­ها، جایگاه خاصّی در نقد ادبی به­خود اختصاص داده است. در این میان، مطالعۀ آن قسمت از روایت که نه توسّط خودِ راوی، بلکه از زبان شخصیّت­های وی بیان می­شود، اهمّیّت ویژه­ای در مطالعات گفتمانی دارد. جلال آل احمد از جمله نویسندگانی است که ترجیح می­دهند روایت خود را به­صورت تناوبی از گفته­های راوی و شخصیّت­ها ساختاربندی کنند. به این منظور راویِ جلال از نقل قول بسیار معمولِ مستقیم و غیرمستقیم و همچنین از نقل ­قول غیرمستقیم آزاد، تک­گوییِ درونی و گفتمان روایت شده بهره می­جوید. امّا آیا وی در به­کار بردن هر یک از انواع نقل قول به جای نقل قول دیگر توجیهی روایی یا ادبی دارد؟ پاسخ به این پرسش با مطالعۀ دقیق هر یک از انواع نقل قول با تکیه بر نظریّات منتقدانی چون «دومینیک منگنو» و «ژرار ژنت» در حوزۀ گفتمانی و روایی و نیز مطالعۀ کارکرد و نقش منحصربه­فرد آنها در موقعیّت­های خاصّ داستانی میسّر است. این مطالعه مؤیّد آن است که راویِ جلال بیش از آنکه خود رشتۀ سخن را به­دست بگیرد، این مهم را به شخصیّت­های داستانی­اش وا­می­گذارد. در واقع دیدگاه واقع­گرایانۀ آل احمد به مسائل اجتماعی او را بر آن داشته است تا دو نوع نقل قول مستقیم و غیرمستقیم را بر دیگر انواع نقلقول ترجیح دهد، تا از این طریق نه قضاوت خود، که کلام شخصیّت را به خواننده انتقال دهد و او را در قضاوت آزاد بگذارد. از سوی دیگر، به­نظر می­آید راوی، نوع تک­گویی را اغلب به داستان­هایی اختصاص می­دهد که بر پیچیدگی روحی و ذهنی شخصیّت­ها متکّی هستند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of speechs in the narrative discourse of Jalal Al-e- Ahmad's stories Relying on views of Gérard Genette and Dominique Maingeneau

نویسندگان [English]

  • Mahnaz rezaei 1
  • Mina Darabi Amin 2
1 Faculty member of tabriz University
2 Faculty member of Tabriz University
چکیده [English]

Today the study of narrative discourse in the stories and novels has occupied a special status in the literary criticism. In the meantime, the study of that part of the narration, which is expressed not by the narrator himself, but by his characters has been given a special emphasis by discourse studies. Jalal Al-e-Ahmad is one of the authors who prefer to structur their stories by an alternance between the narrator and character's discours. For this purpose, the narrator of Jalal uses the common and classical type of direct and indirect speechs, as well as the free indirect speech, interior monologue and narratized discourse. But does he have any narrative or literary justification by using each types of speechs instead of other? The answer to this question is possible by a careful study of each type of speech, relying on critiques of discoursive and narrative field, such as Gérard Genette and Dominique Maingeneau, and by studying their function and their unique role in particular story situations. This study confirms that the narrator of Jalal, rather than taking the speech for himself, places this emphasis on his fictional characters. Indeed, Ahmad's realistic view of social issues has led him to choose two types of direct and indirect speechs on the other types of speechs, in order not to judge himself, but to transmit the word of character to the reader, and put him in free judgment. On the other hand, the narrator seems to have often devoted the interior monologue to stories that rely on the mental complexity of characters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrative discourse
  • direct
  • indirect and free indirect speech
  • interior monologue
  • narratized discourse
  • Al-e-Ahmad
  • Genette
  • Maingeneau

مراجع

الف) کتاب­ها:
1- آل احمد، جلال(1357)، ارزیابی شتاب­زده، تهران، انتشارات رواق.
2- آل احمد، جلال(1374)، از رنجی که می­بریم، تهران، انتشارات فردوس.
3- -----------(1384) پنج داستان، تهران، نشر معین.
4- -----------(1372)، دید و بازدید، تهران، انتشارات فردوس.
5- -----------(1376)، زن زیادی، تهران، انتشارات فردوس.
6- -----------(1357)، سه تار، تهران، چاپخانة سپهر.
7- -----------(1385)، غرب­زدگی، قم، نشر خرّم.
8- -----------(1350)، مدیر مدرسه، تهران، انتشارات امیرکبیر.
9- -----------(1346)، نفرین زمین، تهران، انتشارات نیل.
10- نامور مطلق، بهمن و لیلا صادقی(1392)، نشانه­شناسی و نقد ادبیّات داستان معاصر: نقد و بررسی آثار ابراهیم گلستان و جلال آل احمد، تهران، انتشارات سخن.
ب) مقالات:
1- پارسا، سیّداحمد و سعدی حاجی(1392)، رابطة کارکرد زبانی با تیپ­های شخصیّتی در داستان "نون والقلم" جلال آل احمد، مجلّة متون ادبی، دورة پنجم، شمارة دوم، پاییز1392، صص34-21.
2- بصیری، محمّدصادق و ابراهیم درویش­کوهی(1393)، شاخصه­های سبک نثر جلال آل احمد، نشریة نثرپژوهی ادب فارسی، دورة هفدهم، شمارة36، پاییز و زمستان1393، صص232-209.
3- اطهاری نیک­عزم، مرضیه(1392)، نشانه­معنا­شناسی اجتماعی "زن زیادی" اثر جلال آل احمد حضور دیگری برای ساخت معنای خویش، مجموعه مقالات نقدی ادبی-هنری، به کوشش لیلا صادقی، تهران، نشر سخن، صص 286-263.
4- فروزنده، مسعود(1387)، "بررسی روایت در داستان گلدسته­ها و فلک جلال آل احمد، مجلّة پژوهش­های ادب عرفانی(گوهرک)، دورة دوم، شمارة1(پیاپی5)، صص150-135.
ج) منابع لاتین:
1- DORRIT, Cohn, 1981, La Transparence intérieure, Paris, Seuil.
2- DUJARDIN, Édouard, 1931, Le Monologue intérieur, Paris, éd. Albert Messein.
3- GENETTE, Gérard, 1972, Figures III, Paris, Seuil.
4- Kershner, Joyce, Bakhtin, and Popular Literature, Chronicles of Disorder. Chapel Hill, University of North Carolina Press, 1989.
5- MAINGUENEAU Dominique, 01 août 2015, "Analyse du discours et archive", Semen [En ligne]. 8 | 1993, URL : http://semen.revues.org/4069.
6- MAINGUENEAU, Dominique, 1999, Précis de grammaire pour les concours, Paris, Dunod.
7- MAINGUENEAU, Dominique, 2000, Analyser les textes de communication, Paris, Nathan/HER.
8- MAINGUENEAU, Dominique, 2003, Linguistique pour les textes littéraires, Paris: Nathan.
9- MILLY, Jean, 1992, Poétique des textes, Paris: Nathan.
10- ROSIER, Laurence, 1998, Le discours rapporté. Histoire, théories, pratiques, coll. « Champs linguistiques », Paris, Bruxelles: Duculot.
کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 19، شماره 38
آذر 1397
صفحه 31-64

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار