بررسی ارسال المثل و تمثیل در دیوان اشعار حزین لاهیجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زابل

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زابل

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زابل

چکیده

از مواردی که سبب زیبایی هرچه بیشتر کلام می‌شود، کاربرد شگردهای مختلف ادبی است. از جملة این شگردها می‌توان به مبحث تمثیل و ارسال‌المثل اشاره کرد. تمثیل و ارسال‌المثل به ‌عنوان یک رکن اساسی در سبک هندی کاربرد دارند و این دو صنعت ادبی به‌ سبب استفادة زیاد به‌صورت ویژگی سبکی در آمده‌اند. حزین لاهیجی، شاعر متأخّر سبک هندی در اشعار خویش کوشیده است تا با استفاده از عناصر بیانی و بویژه ارسال‌المثل و تمثیل بر حسن تأثیر و زیبایی کلام خود بیفزاید و از این صنایع بلاغی بیشترین بهره را در اشعار خویش جسته است. در این پژوهش که به شیوة توصیفی–تحلیلی انجام پذیرفته، دو صنعت ادبی ارسال‌المثل و تمثیل در دیوان اشعار حزین لاهیجی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. در پایان براساس نمونه‌های آماری و ارائة جدول و نمودار بسامدی جایگاه این دو صنعت در دیوان شاعر به تفکیک نشان داده می‌شود. نتیجة این پژوهش نشان از آن دارد که حزین لاهیجی، به دلیل گرایش‌های صوفیانه، برای تأثیرگذاری بیشتر از صنعت ارسال‌المثل بیشتر در دیوان اشعار خویش استفاده کرده و از این عنصر بلاغی بیشترین بهره را جسته است.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

study of allegories and proverbs used in the divan of Hazin Lahiji

نویسندگان [English]

  • mahdi javanbakht 1
  • Mohammad Mir 2
1 MA Student of Zabol University
2 Associate professor of Zabol University
چکیده [English]

Study of allegories and proverbs used in the divan of Hazin Lahiji
One of issues which causes more verbal beautifying is the application of various literary methods including allegories and proverbs. Either allegories and proverbs are used as essential pillar in the Indian style and these two literary approaches have been come in the lightness features. Hazin Lahiji is a contemporary poet in Hindi style. This prominent poet has tried to increase his aesthetic effect and verbal beautifying in his poems using expressive elements especially allegories and proverbs and has taken most utilize of these rhetoric approaches in his poems. In this study which was done based on descriptive-analytic method, it was tried to investigate both allegories and proverbs in the Hazin Lahiji’s poetry. Finally, the position of these approaches will be separately shown in poet’s poems based on statistical samples and presentation of tables and charts. The result of this study exhibited that Hazin Lahiji has used from proverbs more than allegories in his poems and has taken most uses of this rhetoric approach.
Keywords: Hazin Lahiji, Hindi style, Allegories, Proverbs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hazin Lahiji
  • Hindi style
  • Allegories
  • Proverbs
الف) کتاب‌ها:
1- امین شیرازی، احمد(1373)، آیین بلاغت، شرح فارسی مختصر المعانی(علم بیان)، جلد3، چاپ دوم، تهران، دفتر انتشارات اسلامی.
2- بهمنیار، احمد(1369)، داستان‌نامة بهمنیاری، به کوشش فریدون بهمنیار، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
3- تجلیل، جلیل(1376)، معانی و بیان، چاپ هشتم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
4- تفتازانی، سعدالدّین مسعود بن عمر(1422-2001)، المطوّل، شرح تلخیص مفتاح‌العلوم، تحقیق عبد‌الحمید هنداوی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
5- تقوی، سید نصرالله(1363)، هنجار گفتار در فنّ معانی و بیان و بدیع فارسی، چاپ دوم، اصفهان، انتشارات فرهنگسرای اصفهان.
6- پور نامداریان، تقی(1377)، خانه‌ام ابری است، تهران، انتشارات سروش.
7- جارم، علی و مصطفی امین(1390)، البلاغة الواضحة، ترجمه و اقتباس اصغر پورشمس و نادعلی عاشوری تلوکی، اصفهان، انتشارات اقیانوس معرفت.
8- جرجانی، عبد‌القاهر(1370)، اسرار البلاغه، ترجمة جلیل تجلیل، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
9- حزین لاهیجی، محمّد بن علی بن ابی طالب(1374)، دیوان حزین لاهیجی، تصحیح ذبیح‌الله صاحبکار، تهران، نشر سایه.
10- خلف تبریزی، محمّدحسین(1376)، برهان قاطع، به اهتمام محمّد معین، چاپ ششم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
11- دهخدا، علی‌اکبر(1373)، لغت‌نامة دهخدا، به اهتمام محمّد معین و سیّدجعفر شهیدی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
12- رادویانی، محمّد بن عمر(1362)، ترجمان البلاغه، تصحیح و اهتمام احمد آتش، چاپ دوم، تهران، نشر اساطیر.
13- رازی، شمس قیس(1373)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران، انتشارات فردوس.
14- راستگو، سیّدمحمّد(1376)، هنر سخن‌آرایی، فنّ بدیع، کاشان، انتشارات مرسل.
15- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1376)، شاعر آینه‌ها(بررسی سبک هندی و شعر بیدل)، چاپ چهارم، تهران، انتشارات آگاه.
16- ــــــــــــــــــــــ(1375)، شاعری در هجوم منتقدان، نقد ادبی سبک هندی پیرامون شعر حزین لاهیجی، تهران، انتشارات آگاه.
17- ــــــــــــــــــــــــ(1378)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات آگاه.
18- شمس العلماء گرگانی، محمّدحسین(1377)، ابداع البدایع، به اهتمام حسین جعفری و مقدّمة جلیل تجلیل، تبریز، انتشارات احرار تبریز.
19- شمیسا، سیروس(1386)، بیان، چاپ دوم، تهران، نشر میترا.
20- ــــــــــــــ(1381)، سبک‌شناسی(1) نظم، چاپ دهم، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
21- صادقیان، محمّدعلی(1371)، طراز سخن در معانی و بیان، تهران، مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
22- ضیف، شوقی(1383)، تاریخ تطوّر علوم بلاغت، ترجمة محمّدرضا ترکی، تهران، انتشارات سمت.
23- طالبیان، یحیی(1378)، صور خیال در شعر شاعران سبک خراسانی، کرمان، نشر عماد کرمانی.
24- طبیبیان، سیّدحمید(1388)، برابرهای علوم بلاغت در فارسی و عربی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
25- طوسی، خواجه نصیر‌الدّین(1326)، اساس الاقتباس، به تصحیح مدرّس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
26- علوی‌مقدّم، محمّد و رضا اشرف‌زاده(1386)، معانی و بیان، چاپ هفتم، تهران، انتشارات سمت.
27- فتوحی رودمعجنی، محمود(1389)، بلاغت تصویر، چاپ دوم، تهران، انتشارات سخن.
28- فضلی، عبد‌الهادی(1380)، تهذیب البلاغه، ترجمة سیّدعلی حسینی، چاپ دوم، قم، موسّسة انتشارات دارالعلم.
29- فندرسکی، ابوطالب(1381)، رسالة بیان و بدیع، مقدمه و تصحیح سیّده مریم روضاتیان، اصفهان، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
30- کزّازی، جلال‌الدّین(1381)، زیباشناسی سخن پارسی: بدیع، چاپ چهارم، تهران، نشر مرکز.
31- ــــــــــــــــــ.(1381)، زیباشناسی سخن فارسی: بیان، چاپ ششم، تهران، نشر مرکز.
32- محبتی، مهدی(1380)، بدیع نو: هنر ساخت و آرایش سخن، تهران، انتشارات سخن.
33- واعظ کاشفی، کمال‌الدّین حسین واعظ(1369)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، ویراسته و گزاردة میرجلال‌الدّین کزّازی، تهران، نشر مرکز.
34- هاشمی خراسانی، ابو معین حمیدالدّین حجّت(1372)، مفصّل [در] شرح مطوّل، جلد7 و8، قم، نشر حاذق.
35- همایی، جلال‌الدّین(1370)، معانی و بیان، به کوشش ماهدخت بانو همایی، چاپ دوم، تهران، نشر هما.
ب) مقالات:
1- رخشنده‌مند، علی(1390)، «نقد استعارة تمثیلیه در کتب بلاغی»، فصلنامة پژوهشی فنون ادبی اصفهان، سال سوم، شمارة2، صص138-117.
ج) پایان‌نامه‌ها:
1- شاهسواری، معصومه(1385)، بررسی صور خیال در اشعار حزین لاهیجی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد کرج.