کارکرد دگردیسی در روایتگری هزارویک‌شب (با معرفی نوع ادبی خاص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

هزارویک‌شب یکی از قصه‌های عامیانه شرقی است که چالش مردان با زنان را فراتر از نظام طبقاتی به‌تصویر می‌کشد؛ دنیای این اثر با 360 قصه در هزارویک‌شب، نگرش واقعی مرد به زن و بالعکس، با رویکردی ماهرانه در جدال نیرو و قدرت مردان و مکر و تزویر زنان و مکار دانستن ایشان است. در پژوهش حاضر، با روش تحلیلی ـ توصیفی نقش و کارکرد دگردیسی در دو حوزه ساختار و پیام قصه بر اساس روایت اصلی شب اول («بازرگان‌و عفریت») بررسی‌شده‌است. حاصل کار نشان‌می‌دهد که در ساختار گسستی هزارویک شب، «وفای به عهد» فرادست به فرودست، محور اثر را شکل‌داده و در ساختاری تقابلی، «خیانت» دگردیسی را برای اشخاص قصه به‌همراه‌دارد. تقریباً همه نقش‌آفرینان به اختیار یا به اجبار دگردیسی‌می‌یابند یا سبب دگردیسی می‌شوند تا پاداش اصلی (حفظ جان) تحقق‌یابد. نیز، به سبب تغییر جایگاه قدسی «پادشاه» و «زن» در روایت اثر، اشخاص بر خلاف هنجار قصه‌ها، «مطلق» نیستند و به دلایل مختلف، ویژگی نیکی و بدی را با هم دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The function of metamorphosis in the thousandth and One Nights narrative (Based on the story of businessman and monster)

نویسنده [English]

  • Sakineh Abbasi
Assistant Professor of Payame nour University
چکیده [English]

One of the ancient texts of Eastern narrative is a thousand and one nights. The big story series, challenges to women before class world-class Kingdom and depicts the general public; in other words, the thousand and one night with three hundred and sixty-five stories in the Thousand and One Nights, attitude contention man women and vice versa, with subtle approach in women and wily know is their rejection. In the present study, by analytical method, the role and function of metamorphosis in two areas of structure and message of story based on the first narrative of the first night ("Merciful and Soren") has been investigated. The result of the work indicates that in the structure of the disconnect of a thousand and twenty nights, "devotion to the covenant" to the subordinate, the axis of the work has been shaped and in the opposite structure, "betrayal" transformation for the person of the story. Almost all actors become voluntary or compulsorily transformed or transformed to realize the original reward (preservation of life). Also, due to the change in the sacred position of the "king" and "woman" in the narrative of the work, individuals are not "absolute" contrary to the norm of the stories and, for various reasons, have good and bad qualities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thousand and One Nights
  • metamorphosis
  • Narration
  • Characterasion
  • Intricate Form
ـ قرآن کریم
ـ ارسطو (1375)، فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرین­کوب، تهران،انتشارات امیرکبیر.
ـ الیاده، میرچا (1388)، اسطوره، رؤیا راز، ترجمه رؤیا منجم، تهران: نشر علم.
ـ ـــــــــ (1392)، شمنیسم، فنون کهن خلسه، ترجمه محمدکاظم مهاجری، تهران: نشر ادیان.
ـ ــــــــــ(1390)، متون مقدس بنیادین از سراسر جهان، ترجمه مانی صالحی­علامه، چاپ سوم، تهران،انتشارات فراروان.
ـ بتلهایم، برونو (1386) افسون افسانه­ها، ترجمه اختر شریعت­زاده، چاپ دوم، تهران: نشر هرمس.
ـ برول، لوسیون لوی (1390)، کارکردهای ذهنی در جوامع عقب مانده، ترجمه یدالله موقن، چاپ دوم، تهران: نشر هرمس.
ـ بلک، جرمی و آنتونی گرین (1385)، فرهنگنامه خدایان، دیوان و نمادهای بین­النهرین باستان، تهران: انشارات امیرکبیر.
-پراپ، ولادیمیر یاکوولویچ (1392)، ریخت­شناسی قصه­های پریان، ترجمه فریدون بدره­ای، چاپ دوم، تهران: نشر توس.
ـ پینالت، دیوید (1391)، شیوه­های داستان­پردازی در هزارو یک­شب، ترجمه فریدون بدره­ای، تهران: نشر توس.
ـ تودوروف، تزوتان (1395)، بوطیقای­نثر، پژوهش­هایی نو درباره­حکایت، ترجمه انوشیروان­گنجی­پور، چاپ دوم، تهران: نی.
ـ حسینی، مریم و سارا پور شعبان (1391)، اسطوره­های ترکیبی پیکرگردانی در هزارویک شب، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، ش27، سال هشتم، صص 45-61.
ـ خالقی­مطلق، جلال (1386)، حماسه، پدیده­شناسی­تطبیقی شعر پهلوانی، تهران: مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.
ـ ذوالفقاری، حسن (1391)، مدخل «ادبیات داستانی عامیانه»، مندرج در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، ج1، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: انتشارات مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ، صص299-335.
ـ رستگار فسایی، منصور (1388)، پیکرگردانی در اساطیر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ ستاری، جلال (1368)، افسون شهرزاد، پژوهشی در هزار افسان، تهران: انتشارات توس.
ـ شدل، آندره و دیگران (1388)، جهان هزارویک­شب، ترجمه جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.
ـ طسوجی، عبداللطیف (1389)، هزارویک شب، ج1، تهران: انتشارات شهرزاد.
ـ عباسی، سکینه (1394)، بوطیقای قصه­های بلند عامیانه فارسی (رمانس عام)، تهران: نشر روزگار.
ـ عطایی، امید (1372)، نبرد خدایان (جنگ­های کیهانی در نوشته­های کهن ایرانی)، تهران: انتشارات عطایی.
ـ فرای، نورتروپ (1377)، تحلیل نقد، ترجمه صالح حسینی، تهران: انتشارات نیلوفر.
ـ ــــــــــــــ (1384)، صحیفه­های زمینی، ترجمه هوشنگ رهنما، تهران: انتشارات هرمس.
ـ فریزر، جیمز جرج (1383)، شاخه زرین (پژوهشی در جادو و دین)، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: انتشارات آگه.
ـ کزازی، میر جلال­الدین (1373)، زیبایی شناسی سخن پارسی 3، بدیع، چاپ دوم، تهران: انتشارات کتاب ماد.
ـ کمپل، ژوزف (1389)، قهرمان هزار چهره، ترجمه شادی خسروپناه، چاپ چهارم، مشهد: انتشارات گل آفتاب.
ـ مهندس پور، فرهاد (1390)، زنانگی و روایتگری در هزار و یک شب، تهران: نشر نی.
ـ میکل، آندره و جلال ستاری (1387)، مقدمه بر هزارویک شب، ترجمه جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.
-Arene, A, and S. Thompson (2004), the types of International Folktales, ED by H.J Uther. Helsinky.
- Eliade, Mirci (1986), The Encyclopedia of religion, (essay Subject: Shape Shifting by Jamees P. Carse).