ترکیبات: سازه‌های ایجازی در زبان شعری نظامی گنجوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

10.29252/kavosh.2024.20733.3486

چکیده

ایجـــاز هم از حیث اقتصاد واژگانی، هم به جهت مناسبات اخلاقیِ زبانی-گفتاری و هم از منظر زیبایی‌شناسی بلاغی، پسندیده و سفارش‌شده است. بنیاد نهادن کلام موجز، نیازمند ظرایف ادراکی و نبوغ ذهنی و زبانی است. نظامی از جملۀ شاعرانی است که «ایجاز در حد اعجاز» در وصف کلام او به کار رفته است. او بخش بزرگی از تشخّص سبکی خود را وام‌دار ترکیب‌سازی و واژه‌گزینی است. مسالۀ اصلی تحقیق حاضر، بررسی و معرفی ترکیبات موجود در شعر نظامی، به‌عنوان سازه‌های ایجازی بوده است. برای انجام تحقیق، از روش توصیفی و تحلیل محتوایی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج، ترکیبات فقط در ساختمان نحوی-معنایی شعر موجب ایجاد ایجاز نمی‌شود. بلکه این ترکیبات در تمام سطوح زبانی (آوایی، واژگانی، نحوی، گفتمانی و بلاغی) در ایجاز گستردۀ کلامی ایفای نقش می‌نماید. این ترکیبات در تناسبات چندوجهی با سایر ارکانِ محور هم‌نشینی، توأمان، هم موجب حذف/کاهش تعداد واحدهای زبانی (حروف و ادات، واژگان، جمله/جملات، افعال، موصولات، گروه‌های قیدی، وصفی و مصدری) و هم موجب تقویت منظورهای هنری و گفتمانی شعر از موسیقی تا معناست (که فراتر از توانایی‌های نرم عادی زبان است). برخی از ترکیبات برساختۀ نظامی، رمزگان‌هایی با پیشینۀ بینامتنیِ کهن‌الگویی، هرمنوتیکی و یا فلسفی است که با رعایت اقتصاد واژگانی، حجم وسیعی از داده‌ها را در واحدهای زبانی محدود منتقل می‌کند. بنابراین، می‌توان بیشتر ترکیبات موجود در شعر نظامی را سازه‌های ایجازی چندمنظوره‌ای دانست که در سطوح مختلف زبان (هم به طریق حذف و هم از راه قصر) موجب ایجازهای فراگیر ادبی و گفتمانی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Composition and brevity in Nizami Ganjovi's poetry

نویسنده [English]

  • Narges Oskouie
Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran.
چکیده [English]

The main issue of the current research has been to investigate and introduce the compositions in military poetry as short structures. Descriptive method and content analysis were used to conduct the research. The results of the research show that, contrary to popular opinion, combinations do not create brevity only in the syntactic-semantic structure of the poem. Rather, these compounds play a role in extensive verbal brevity at all linguistic levels (phonetic, lexical, syntactic and rhetorical). These combinations in multifaceted proportions with other elements of the axis of coexistence, twinning, both eliminate/reduce the number of linguistic units (letters and customs, words, sentence/sentences, verbs, conjunctions, adverbial, descriptive and infinitive groups) and strengthen the artistic meanings and The meaning of poetry is from music to meaning (which is beyond the normal soft abilities of language). Some of the military-made compounds are ciphers with an archetypal, hermeneutic or philosophical intertextual background that conveys a large amount of data in limited linguistic units by observing the lexical economy. Therefore, most of the compounds (and not all of them) in Nizami poetry can be considered as multi-purpose shorthand structures, which at different levels of the language (both through omission and reduction) cause comprehensive literary and discourse shorthand.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Synthesis
  • brevity
  • language levels
  • rhetorical criticism