تحلیل ساختار تشبیه و تأثیر آن در دیوان کلیم کاشانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه زابل

چکیده

تشبیه یکی از پایه‌های اساسی علم بیان است که به عنوان هستة اصلی، محوری و مرکزی اغلب خیال‌های شاعرانه، زبان خبر را به زبان هنر و ادب مبدّل می‌سازد. خلّاق‌المعانی ثانی -کلیم کاشانی- شاعر قرن یازدهم و از نمایندگان مشهور سبک هندی است که با استفاده از عنصر تشبیه، تصاویری مخیّل و بکر خلق کرده است. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، تشبیهات دیوان کلیم از نظر ارکان، ساختمان و شکل مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه حاکی از آن است که ذکر تشبیهات مرکب، وجه‌شبه‌های دوگانه، مشبه‌به‌های بکر و همچنین اشکال مختلف تشبیه از جمله تشبیه تمثیل، ملفوف و مفروق و در نهایت بسامد بالای تشبیهات گسترده، تصاویر تشبیهات را از حالت کلیشه‌ای و ابتذال درآورده و موجب تعدد و تنوع صور تشبیهی –درو از پیچش معنایی و ابهام افراطی رایج در سبک هندی- در شعر کلیم شده و عمق و غنای بیشتری به اشعار او بخشیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Structure of Simile and its Effect on Kalim-e-Kashani’s Poems

نویسنده [English]

  • L. Shakibaee
چکیده [English]

Simile is one of the fundamental bases of rhetoric which, as the core of most poetical fantasies, transforms the ordinary language into the language of art and literature. The second creator of meaning, Kalim-e-Kashani, is an eleventh century (AH) poet and one of the famous representatives of the Hindi style who has created fantastic and untouched images. In this descriptive-analytical study, the similes in the Kalim-e-Kashani’s poems were analyzed and studied in terms of elements, structure and form. The results reflect that mentioning compound similes, twofold points of comparison, untouched objects of comparison, as well as different forms of simile such as simile of allegory, veiled and subtrahend simile and finally high frequency of the extended similes, has altered it from being cliché and banal and caused variety in metaphorical images -that are far from complexity of meaning and excessive vagueness abundant in Hindi style- of Kalim’s poems and has given more depth to his poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • figures of speech
  • simile
  • Kali-e-Kashani’s poems
الف)کتابها:
1-‌ قرآن کریم.
2ـ آهنی، غلامحسین(1357)، معانی و بیان، تهران، انتشارات مدرسة عالی ادبیّات و زبان‌های خارجی.
3ـ پورنامداریان، تقی(1367)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
4ـ پورنامداریان، تقی(1377)، خانه‌ام ابری است، تهران، انتشارات سروش.
5ـ ـــــــــــــــــ(1381)، سفر در مه، تهران، انتشارات نگاه.
6-‌ تقوی، نصرالله(1317)، هنجار گفتار، تهران، انتشارات مجلس.
7ـ ثروتیان، بهروز(1369)، بیان در شعر فارسی، تهران، انتشارات برگ.
8ـ جرجانی، عبدالقاهر(1366)، اسرارالبلاغة، ترجمة جلیل تجلیل، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
9ـ حسن‌پور آلاشتی، حسن(1384)، طرز تازه، تهران، نشر سخن.
10ـ خطیب قزوینی، جلال الدّین محمّد بن عبدالرّحمن(1400)، الایضاح فی علوم البلاغة، بیروت، منشورات دارالکتب اللبنانی.
11ـ دشتی، علی(1364)، نگاهی به صائب، چ3، تهران، انتشارات اساطیر.
12ـ رادویانی، محمدبن عمر(1362)، ترجمان البلاغة، تصحیح احمد آتش، چ2، تهران، انتشارات اساطیر.
13ـ رجایی، محمّد خلیل(1376)، معالم البلاغة، چ4، شیراز، مرکز نشر دانشگاه شیراز.
14_ زرّین کوب، عبدالحسین(1381)، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، تهران، انتشارات علمی.
15_ ـــــــــــــــــــــ(1383)، از گذشتة ادبی ایران، چ2، تهران، نشر سخن.
16ـ سکاکی، ابویعقوب یوسف بن محمّد(1420)، مفتاح العلوم، بیروت، دارالکتب علمیّة.
17ـ شفیعی کدکنی، محمد رضا(1379)، شاعر آیینه‌ها، چ5، تهران، نشر آگاه.
18ـ شمس قیس رازی(1386)، صور خیال در شعر فارسی، چ11، تهران، نشر آگاه.
 
19ـ شمس قیس رازی(1373)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
20ـ شمیسا، سیروس(1373)، کلّیّات سبک‌شناسی، تهران، انتشارات فردوس.
21- _________(1390)، بیان، چ1 از ویراست چهارم، تهران، انتشارات میترا.
22ـ صبور، داریوش(1384)، آفاق غزل فارسی، چ2، تهران، انتشارات زوّار.
23ـ صفا، ذبیح الله(1373)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج5، بخش دوم، چ7، تهران، نشر فردوس.
24-‌ _______(1377)، آیین سخن، چ19، تهران، نشر ققنوس.
25ـ علوی مقدم، محمّدرضا، اشرف زاده(1379)، معانی و بیان، چ2، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی(سمت).
26ـ فتوحی رود معجنی، محمود(1385)، نقد ادبی در سبک هندی، تهران، نشر سخن.
27ـ ـــــــــــــــــــــــــــ(1389)، بلاغت تصویر، چ2، تهران، نشر سخن.
28ـ قدامة بن جعفر، ابو‌الفرج(بی‌تا)، نقد‌الشّعر، تحقیق و تعلیق دکتر محمّد عبدالمنعم خفاجی، بیروت، دارالکتب العلمیّة.
. 29-قیروانی، ابن رشیق(1988)، العمدة فی محاسن الشعر و آدابة، بیروت، دارالمعرفة.
30ـ کریمی(امیری فیروزکوهی)، امیر بانو(1381)، دویست و یک غزل صائب، چ8، تهران، انتشارات زوّار.
31ـ کزّازی، جلال الدّین(1368)، زیباشناسی سخن پارسی، تهران، انتشارات‌مرکز.
32ـ کلیم، میرزا ابوطالب(1387)، دیوان، تصحیح و مقدّمة حسین پرتو بیضایی، تهران، نشر سنایی.
33ـ گلچین معانی، احمد(1369)، کاروان هند، ج1، مشهد، مؤسّسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
34ـ محبتی، مهدی(1390)، از معنا تا صورت، چ2، تهران، انتشارات سخن.
35ـ وطواط، رشید(1362)، حدایق‌ السحر فی دقایق الشّعر، به تصحیح عباس اقبال، تهران، انتشارات سنایی و طهوری.
36ـ هاشمی، احمد(1388)، جواهرالبلاغة، ترجمة حسن عرفان، چ8، قم، نشر بلاغت.
37ـ همایی، جلال‌الدّین(1363)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، انتشارات توس.
ب)مقالات:
1ـ آقا حسینی، حسین محمود، براتی، عبّاس، نیکبخت(1387)، «تشبیه مرکّب در غزل سبک عراقی»، پژوهش‌نامة ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال ششم، شمارة 11، صص 36-5.
2ـ پورنامداریان، تقی(1357)، «نگاهی به تصویر‌آفرینی در مرزبان‌نامه»، به کوشش محمّد روشن، هشتمین کنگرة تحقیقات ایرانی «دفتر نخست: بیست و پنج خطابه»، تهران، بنیاد فرهنگستان‌های ایران، صص 127- 84.
3ـ ــــــــــــــــ و امیرحسین ماحوزی(1387)، «بررسی وجه‌شبه در کلّیّات شمس»، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دورة 59، شمارة 186، صص 64-41.
4ـ رضایی جمکرانی، احمد(1384)، «نقش تشبیه در دگرگونی سبکی»، دو فصل‌نامة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، دورة جدید، شمارة پنجم، صص 100-85.
5ـ صادق زاده، محمود(1389)، «بررسی مختصّات سبکی و موتیف‌پردازی در غزلیّات کلیم کاشانی»، پژوهش‌نامة فرهنگ و ادب، سال 6، شمارة10، صص 297-279.
6ـ گلچین، میترا(1390)، «بررسی ساختارهای مختلف تشبیه در مثنوی»، فصل‌نامة تخصّصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال چهارم، شمارة 1، صص 352-339.
7ـ مجد، امید و سعید مهدوی فر(1389)، «نگاهی تازه به تشبیه تفضیل»، ادب فارسی، شمارة 5-3، دورة جدید 1، صص 275-259.
8ـ وحیدیان کامیار، تقی(1386)، «تشبیه ترفند ادبی ناشناخته»، فصل‌نامة تخصّصی ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، سال چهارم، شمارة 13، صص19-7.