مجدهمگر و نقد شعر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه یزد

2 استاد بخش فارسی دانشگاه شیراز

چکیده

در کنار رودخانة خروشان شعر فارسی در بستر زمان، نقد شعر همچون جویبار کوچکی از دیرباز جریان داشته است. این جویبار در مقطعی به مجد همگر شاعر استاد قرن هفتم می‌رسد که به پشتوانة ملک‌الشّعرائی، دست به نقد ادبی نیز زده است. مباحثی چون داوری شعر انوری و ظهیر فاریابی و نیز مقایسه بین سعدی و امامی، از مباحث مشهور در نقد سنّتی روزگاران گذشته است. به مدد این دو داوری، در بررسی تاریخی نقد شعر در ایران، مجد همگر به عنوان یکی از منتقدین ادبی قرن هفتم شناخته شده است. امّا انتقادات مجد همگر به این دو مورد محدود نمی‌شود و دیوان او به لحاظ دیدگاه‌های نقّادانه قابل تأمّل است. در این مقاله دیدگاه‌های انتقادی مجد در نقد فنّی، نقد اخلاقی، نقد اجتماعی و نقد بی‌معیار مطالعه و بررسی شده است.
حاصل بررسی ها بیانگر آن است که مجد همگر در حوزة نقد فنّی، تکرار را نمی پسندد و در عین حال شاعران خراسانی و غزنین را شاعرانی نغزگوی می داند. در حوزة نقد اخلاقی به رغم نکوهش ملازمت دربارها و هزل سرایی، در مواردی به چنین توصیه ای پایبند نیست. در نقد بی معیار، نقد ذوقی را چندان قابل اعتنا نمی داند.
در مجموع مجد همگر علاوه بر شاعر بودن منتقد توانایی است اگرچه خود نیز در مواردی هنجارهای نقد را زیر پا گذاشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Majdehamgar and Poetry Criticism

نویسندگان [English]

  • Roohallah Khademi 1
  • Mohammad Hoseyn Karimi 2
1 phd condidate yazd university
2 shiraz university
چکیده [English]

Along roaring river of Persian poetry in the context of the time, poetry criticism like a small brook has been flowing smoothly. This stream at a short section conduces to Majdehamgar, master poet of seventh-century who as “poet laureate”, considered as a literary critic. The comparison made by him between poetry of Anvari and Zahir and  Sa’di and Emami, is one of known issues in the old traditional criticism. Through these two judgments, in historical review of poetry criticism in Iran, Majdehamgar is known as one of the seventh century literary critics. Other critical views of Hamgar in his “Divan” is significant too. Critical perspectives of Majdehamgar like “technical” criticism, “moral” criticism, “social” criticism and “without criteria” review is studied and discussed in this article.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Majdehamgar
  • Poetry criticism
  • Traditional criticism
  • Criticism without criteria
1-قرآن کریم، ترجمة عبدالمحمّد آیتی، انتشارات سروش، تهران، 1374.
2-امامی، نصرالله، (1378)، مبانی و روشهای نقد ادبی، چاپ دوم، تهران، نشر جامی.
3- انوری، علی بن محمد(1372)، دیوان، به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی، چاپ چهارم، 2 جلد، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
4-باستانی پاریزی، محمّد ابراهیم(1361)، کلاه گوشة نوشیروان، تهران، انتشارات اسپرک.
5-براون، ادوارد(1339)، از سعدی تا جامی و تاریخ ادبی ایران از نیمه قرن هفتم تا آخر قرن نهم هجری، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران، ابن سینا.
6-حافظ، شمس‌الدّین محمّد(1387)، دیوان، با مجموعه تعلیقات و حواشی علامه محمّد قزوینی به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار، تهران، اساطیر.
7-درگاهی، محمود(1377)، نقد شعر در ایران (بررسی شیوه های نقد ادبی در ایران، از آغاز تا عصر جامی)، تهران، امیرکبیر.
8-دولتشاه سمرقندی، امیر دولتشاه بن علاءالدّوله(1901م)، تذکرة الشعراء، تصحیح ادوارد براون، انگلستان، دارالفنون کمبریج.
9-رستگار فسایی، منصور(1380)، انواع شعر فارسی، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
10-زرّین‌کوب، عبدالحسین(1380)، آشنایی با نقد ادبی، چاپ ششم، تهران، .سخن
11-ــــــــــــــــــــــ(1365)، دفتر ایّام، تهران، معین.
12-زرّین‌کوب، عبدالحسین و حمید زرین‌کوب، (1382)، نقد ادبی، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
13-سعدی، مصلح‌الدّین(1386)، کلیات سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی و با مقدّمه بهاءالدین خرّمشاهی، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
14-ـــــــــــــــــــــــ(1386)، زمینه اجتماعی شعر فارسی، تهران، اختران - زمانه.
15-شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1375)، شاعری در هجوم منتقدان، تهران، آگه.
16-شمیسا، سیروس(1380)، نقد ادبی، چاپ دوم، تهران، انتشارات فردوس.
17-صفا، ذبیح‌الله(1373)، تاریخ ادبیات درایران، ج1/3، تهران، انتشارات فردوس.
18-فاریابی، ظهیرالدّین(1381) دیوان، تصحیح، تحقیق و توضیح دکتر امیرحسن یزدگردی به اهتمام دکتر اصغر دادبه، تهران، نشر قطره.
19-فرشیدورد، خسرو(1363)، دربارة ادبیّاتونقدادبی، تهران، امیرکبیر.
20-مجد همگر(1375)، دیوان، به تصحیح وتحقیق احمد کرمی، تهران، انتشارات ما.
21-مجد همگر(697 هـ. ق.). نسخة خطّی رباعیّات، متعلّق به کتابخانة مجتبی مینوی، به شماره 234 و 235.
22-مجلسی، محمدباقر(1403ه، ق). بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفا و دار احیاء التراث العربی.
23-هدایت، رضاقلی‌خان(1339)، مجمع‌الفصحا، به‌کوشش مظاهر مصفّا، تهران، امیرکبیر.