تحلیل و بررسی سوگ‌سروده‌های واقعة منا (با تکیه بر گزیدة اشعار «منا منهای بسیاران» و قالب غزل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا (س)

10.29252/kavosh.2019.1660

چکیده

رخداد واقعة منا در سال 1394 هـ .ش، که به کشته شدن شمار زیادی از زائران بیت‌الله‌الحرام منجر شد، به‌عنوان یک فرامتن تاریخی مورد توجّه‌ شاعران ایران قرار گرفت و به شکل‌گیری زیرجریانی نو در سوگ‌سرایی معاصر انجامید. مجموعه‌ای‌از این آثار با عنوان «منا منهای بسیاران» به همّت انتشارات «شهرستان ادب» منتشر شد. بسامد غزل در میان سروده‌ها، زمینة انجام پژوهشی پیرامون رابطة تناظری سطوح متنی آن با فرامتن تاریخی منا فراهم آورد. بر این اساس، سوگ‌سروده‌های منا در قالب غزل در سه سطح «موسیقایی، بلاغی(بلاغت سنّتی) وانگاره‌ای» مورد بررسی قرار گرفت.
برآیند بررسی‌های متنی نشان می‌دهد این غزل‌ها آثاری معناگرا و فرامتن‌محورند و سطوح سه‌گانة آن در ارتباطی متقابل، بر انتقال صریح و روشن پیام به خواننده تمرکز دارند؛ به این صورت که دو سطح موسیقایی و بلاغی، با استفاده از ابزارهایی چون تلمیح به واقعة عاشورا، دوری از آرایه‌های لفظی، بسامد جملات امری با اغراض ثانوی اظهار تأسّف و اندوه و نیز بیان استعاری و تخییلی محدود، در راستای انگارة اصلی شکل گرفته‌اند که همان اِخبار و توصیف واقعة منا و پیامدهای آن است. زیرانگاره‌های دیگری نیز چون «تقدیس کشته‌شدگان»، «تقریب محتوایی با واقعة کربلا» و «توبیخ و تهدید دست‌اندرکاران واقعة منا» در مضمون‌‌پردازی‌ و برقراری ارتباط میان متن و فرامتن مورد استفادة شاعران قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Mena Incident Monodies

نویسنده [English]

  • sepideh yeganeh
Persian litrature & language, ALZAHRA uni
چکیده [English]

The Mena incident in 2015, which resulted in the death of a large number of pilgrims of Kaaba, is considered by the Iranian poets as a historical context and led to the formation of a new flow in contemporary monody. A collection of these works has been published under the name of “Mena minus many” by Literature County publishing. The high frequency of sonnet among the poems provided a ground for conducting a research on the correlation of its textual levels with the historical context. Accordingly, Mena's monodies in the format of sonnet were studied at three levels of music, rhetoric (traditional rhetoric) and theme. The results of textual investigations show that these sonnets are conceptual and contextual, and their three levels, having a reciprocal relationship, concentrate on transiting an explicit message to the reader; In a way that its two levels of music and rhetoric have been formed, using instruments such as the allegory to Ashura, avoiding of verbal figures, the frequency of sentences with a secondary motives of regret and grief, as well as limited metaphorical imagination, along with the main idea that is informing and describing Mena and its consequences. Other sub-motives also have been used by the poets such as “sanctification of the dead”, “content approximation with the event of Karbala” and “rebuking and threatening the dealers of Mena” in order for thematization and making links between the text and the context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Monody
  • Mena Incident
  • Sonnet
  • Textual Study
الف) کتابها:
1- اکبری، منوچهر(1377)، نقد و تحلیل ادبیات شعر دفاع مقدّس، تهران، انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
2- انوری، حسن و احمد گیوی(1379) ، دستور زبان فارسی، چ 20، تهران، انتشارات فاطمی.
3- ترابی، ضیاءالدّین(1381)، شکوه شقایق: نقد و بررسی شعرهای دفاع مقدّس، قم، انتشارات مؤسّسة فرهنگی سماء.
4- حاکمی، اسماعیل(1386)، تحقیق دربارة ادبیات غنایی ایران(و انواع شعر غنایی)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
5- دهخدا، علی‌اکبر(1358)، لغت‌نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
6- رزمجو، حسین(1390)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، چ3، ویرایش4، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
7- زرقانی، سیدمهدی(1390)، تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی: تطوّر و دگردیسی ژانرها تا میانة سدة پنجم به انضمام نظریة تاریخ ادبیات، چ2، تهران، نشر سخن.
8- زرقانی، سیدمهدی(1391)، چشم‌انداز شعر معاصر ایران: جریان‌شناسی شعر ایران در قرن بیستم، تحریر2، تهران، نشر ثالث.
9- سجودی، فرزان(1390)، نشانه‌شناسی کاربردی، ویرایش2، چ2، تهران، نشر علم.
10- سنگری، محمّدرضا(1385)، نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدّس، چ2، ج3ـ1، تهران، نشر پالیزان.
11- ــــــــــــــــــ(1390)، ادبیات دفاع مقدّس: مباحث نظری و شناخت اجمالی گونه‌های ادبی، تهران، نشر صریر.
12- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1384)، موسیقی شعر، چ8، تهران، نشر آگاه.
13- ــــــــــــــــــــــــ(1388)، صور خیال در شعر فارسی، چ 13، تهران، نشر آگاه.
14- شمیسا، سیروس(1383)، انواع ادبی، ویراست4، تهران، نشر میترا.
15- ـــــــــــــــ(1390)، نگاهی تازه به بدیع، ویرایش3، چ4، تهران، نشر میترا.
16- ـــــــــــــــ(1393)، بیان، چ2، ویراست4، تهران، نشر میترا.
17- شهرستان ادب(1395)، منا منهای بسیاران: گزیده‌سروده‌های شاعران دربارة فاجعة منا، تهران.
18- شیرشاهی، افسانه(1390)، شعر مقاومت و دفاع مقدّس، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
19- صنعتی، محمّدحسین(1389)، آشنایی با ادبیات دفاع مقدّس، تهران، نشر صریر.
20- مکارمی‌نیا، علی(1385)، بررسی شعر دفاع مقدّس، چ 3، تهران، نشر ترفند.
21- مهاجر، مهران و محمّد نبوی(1376)، به سوی زبان‌شناسی شعر: ره‌یافتی نقش‌گرا، تهران، نشر مرکز.
ب) مقالات:
1- جلالی‌پندری، یدالله؛ محمّدکاظم کهدویی و مژگان میرحسینی(1389)، «بررسی عنصر حسرت در اندو‌ه‌یادهای شاعران معاصر»، ادب غنایی، ش 14، بهار و تابستان، صص26-5.
2- مهرآوران، محمود(1389)، «شور و شعور در آیینه بررسی تأثیر انقلاب اسلامی بر شعر فارسی»، مطالعات انقلاب اسلامی، شمارة22، پاییز، صص128-103.
3- یگانه، سپیده؛ مهین پناهی و مهدی نیک‌منش(1395)، «بازتاب فرامتن تاریخی در سوگ‌سروده‌های دفاع مقدّس»، فنون ادبی، سال8، شمارة2، تابستان، صص66-47.