تحلیل بینامتنی تلمیحات در شعر محمّدکاظم کاظمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

2 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

3 عضو هیأت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

10.29252/kavosh.2019.1666

چکیده

مطالعات بینامتنی یکی از رویکردهای مهمّ در پژوهش‌های ادبی معاصر شناخته می‌شود. طبق نظریة بینامتنیّت‌، هر متن ادبی، بازخوانش و زایشی از آثار ادبی پیشین یا معاصر با خود است. با عنایت به این تعریف، می‌توان تلمیح را یکی از مصادیق بارز بینامتنیّت‌ تلقّی‌کرد. یکی از شاعرانی که به صورت گسترده از این آرایه در شعر خود استفاده کرده،‌ محمّدکاظم کاظمی شاعر پرآوازة مقاومت افغانستان است که در این پژوهش شیوه‌های کاربرد تلمیح در اشعار او با روش توصیفی- تحلیلی بررسی شده‌ است. چنانکه نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد، تلمیحات شعر کاظمی غالباً در پیوند با موضوع‌ها و متون دینی از قبیل قرآن، حدیث، تاریخ اسلام، قصص انبیاء و ... شکل گرفته و روابط بینامتنی بر مبنای قواعد سه‌گانة کریستوا میان متن حاضر و غایب، به صورت نفی جزئی، نفی متوازی و نفی کلّی بروز یافته ‌‌است که در این میان نفی جزئی در اشعار کاظمی از بسامد بیشتری برخوردار است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intertextual Analysis of Telemities in Mohammad Kazem Kazemi's Poetry

نویسندگان [English]

  • Mahboubeh Zolghadr 1
  • Reza Chehreghani 2
  • Ali Ghasemzadeh 3
1 Master of Persian Language and Literature
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin
3 Faculty member of Imam Khomeini International University
چکیده [English]

Intertextual studies are one of the most important approaches to contemporary literary research. According to the theory of intertextuality, every literary text is its reproduction and reproduction of past or contemporary literary works. Considering this definition, Talmih can be regarded as one of the most obvious examples of intertextuality. One of the poets who widely used this array in his poetry is Mohammad Kazem Kazemi, the most famous poet of the Resistance of Afghanistan. In this research, the ways in which Talmih was used in his poems has been examined by descriptive-analytical method. As the results of this research show, Kazemi's poems are often linked to religious themes and texts such as the Quran, hadith, the history of Islam, the Prophets of the Prophets, etc., and the intertextual relations based on the threefold rules of Christau between the present text And absent, in the form of partial negation, a negation, and a general negation, in which a partial negation in Kazemi's poems is more frequent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Talmih
  • Intertextuality
  • Afghan Resistance Poetry
  • Mohammad Kazem Kazemi
  • Julia Kristeva
الف) کتابها:
1- قرآن کریم.
2- تودوروف، تزوتان(1377)، منطق گفت‌وگویی میخائیل باختین، ترجمة داریوش کریمی، تهران، نشر مرکز.
3- چهرقانی برچلویی، رضا(1394)، از حنجره‌های شرقی، چاپ دوم، تهران، انتشارات هزارة ققنوس.
4- خرّمشاهی، بهاءالدّین(1387)، حافظ‌نامه، چاپ هجدهم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
5- خطیب رهبر، خلیل(1373)، گلستان سعدی، چاپ نهم، تهران، انتشارات صفی‌علیشاه.
6- شاملو، احمد(1389)، مجموعة آثار، دفتر یکم: شعرها، تهران، انتشارات طیف نگار
7- شمیسا، سیروس(1378)، نقد ادبی، چاپ سوم، تهران، انتشارات فردوس.
8- فردوسی، ابوالقاسم(1391)، شاهنامه، چاپ سوم، قم، نشر دیوان.
9-قمی، شیخ عبّاس(1383)، مفاتیح الجنان، چاپ یازدهم، قم، انتشارات سرور.
10- کاظمی، محمّدکاظم(1391)، پیاده آمده‌بودم...، چاپ چهارم، تهران، انتشارات سورة مهر.
11- -------------(1392)، شمشیر و جغرافیا، مشهد، انتشارات سپیده‌باوران.
12- کاظمی، محمّدکاظم(1390)، قصّة سنگ و خشت، چاپ ششم، تهران، انتشارات کتاب نیستان.
13- ---------------(1379)، گزیدة ادبیّات معاصر، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتاب نیستان.
14- کلینی، محمّد بن یعقوب(1387)، شرح اصول کافی، مولی محمّد صالح مازندرانی، تهران، نشر دارالکتب الاسلامیّه.
15- محمّدی، محمّدحسین(1374)، فرهنگ تلمیحات شعر معاصر، تهران، نشر میترا.
16- نیکلسون، رینولد‌ إلّین(1370)، مثنوی معنوی، تهران، نشر مولی.
(ب) مقالات:
1- رنجبر، جواد(زمستان 1392)، «بینامتنی قرآنی و روایی در شعر ابن‌یمین فریومدی»، مجلّة شعرپژوهی(بوستان ادب)، دانشگاه شیراز، سال پنجم، شمارة چهارم، صص108-91.
2- شاهین، شهناز(پاییز و زمستان 1382)، «شگفتی‌های بینامتنی در سه قطره خون»، پژوهش‌های زبان خارجی، شمارة 15 ، صص18-5.
3- قاسم‌زاده، سیّد علی(بهار1393)، «خوانش هرمنوتیکی- بینامتنی بیتی از دیوان حافظ بینامتنی بر مبنای نظریة مایکل ریفاتر»؛ فصلنامة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارة سی و دوم، صص117-89.
4- --------------(زمستان 1389)، «تحلیل سیر بازتاب مضامین و روایت‌های اسطوره‌ای ایرانی در رمان‌های فارسی، فصلنامة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارة نوزدهم، صص262-237.
 5 - -------------(1390)، «تحلیل بینامتنی مختصّات ادبی نثر تاریخ جهانگشا و تاریخ وصّاف»، فصلنامة تخصّصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، بهار ادب، سال چهارم، شمارة پیاپی 14، صص94-77.
6- میرزایی، فرامرز(1388)، «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر»، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، شمارة 25، صص58-41..
7-وصفی، محمّدرضا و روح‌الله شفیعی(1392)، «نگرشی روشمند به جایگاه عهدین در تفسیر قرآن با تکیه بر الگوی نشانه‌شناختی بینامتنیّت»، تهران، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال10، شمارة 2، صص252-225.