روایت شناسی قصه یوسف (ع) و زلیخا (مقایسه سه روایت و بن مایه های مشترک یوسف و زلیخای طغانشاهی، خواجه مسعود قمی و جامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

10.29252/kavosh.2010.2478

چکیده

داستان «یوسف وزلیخا» از داستان های مشهور ادب فارسی و نام یکی از منظومه های هفت اورنگ جامی است که به سبب شهرت، بازتاب وسیعی در شعرغنایی فارسی داشته است. اصل این داستان عبری است، اما با تفاوتهایی در جزییات، در قرآن کریم نیز آمده و احسن القصص نام گرفته است و تنها داستان قرآنی است که یک سوره کامل (سوره یوسف(ع)) را به خود اختصاص داده است. با استفاده از این داستان، نزدیک به نود (90) اثر منظوم فارسی و ترکی به وجود آمده است، لیکن این منظومه ها با اصل داستان تفاوت هایی دارند. در این مقاله ضمن گزارش و تحلیل سه روایت مشهور از این داستان در ادب فارسی، ساختار داستانی آنها با یکدیگر و با اصل داستان در قرآن مقایسه می شوند تا میزان پای بندی یا عدم پای بندی نظیره سازان به اصل داستان معلوم گردد. این سه روایت عبارت اند از: 1. یوسف و زلیخای طغانشاهی (منسوب به فردوسی) 2. یوسف و زلیخای خواجه مسعود قمی (متوفی890ق) 3. یوسف و زلیخای عبدالرحمان جامی (متوفی 898ق). برای اجتناب از افزایش حجم مقاله، فقط خلاصه داستان در قرآن کریم درمتن مقاله خواهد آمد. در بخش دوم مقاله، بن مایه های مشترک سه روایت یوسف وزلیخا مقایسه و تحلیل می شوند تا میزان تفاوت و شباهت روایات معلوم گردد. این بن مایه ها عبارت اند از: آغاز عشق از سوی معشوق، عشق یک طرفه، عشق نامادری به نافرزندی، داستان های فرعی، سفر، حسد، خواب و رویا، نیرنگ، چاه، چاره گری اطرافیان، تحمل سختی ها، آزمایش، مجالس بزم، دایه، خرق عادت، تهمت، انتظار و انزوا.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of three Narrations of "Yousef and Zoleikha"

نویسندگان [English]

  • Hasan Zolfaghari 1
  • Mohammad Amin Zawari 2
1 Assistant Professor Tarbiat Modares University
2 Ph.D. student, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

"Yousef and Zoleikha" is one of the famous stories in Persian literature and its one of Jami's "Haft-Ovrang".This story has been caused the great reflection in the Persian lyric poetry. The original story has come in Bible, but also it has come in Holy Quran (sure Yusofi with some differences and called "Ahsan-ol-qisas". It's only story of Quran which makes a complete "sura". About 90 verses works have been made in Persian &Turkish literature of this story. However these works have differences from original narration in Quran.
In this article, writers try to analyze three Persian narrations of these verses and also compare them. In this way, will speck the quantity of similarities and differences and also clear how much the persian poets are bound to the original narration in Quran. These three narrations are as follows: Toghanshahi "Yousef and Zoleikha "(5th or 6th century), Jami's "Yousef and Zoleikha" (9th Century), Khajeh masoud Qomi's "Yousef and Zoleikha" (9th century).
In the second part of this article, common motifs of the three narrations are compared and analyzed to clear the similarities and differences of the narrations.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • story of Yousef and Zoleikha
  • Persian verses of Yousef and Zoleikha
  • Motif