ارزیابی ترجمۀ بنگالی شاهنامۀ فردوسی از منیرالدین یوسف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه داکا

2 محقق پیش دکتری دانشگاه داکا

10.29252/kavosh.2022.18181.3216

چکیده

شاهنامه فردوسی یکی از بزرگ‌ترین حماسه‌های جهان است که در سرزمین ایران، حدود هزار سال پیش به زبان فارسی سروده شده و همچنان یکی از بزرگ‌ترین متن‌های حماسی دنیا به شمار می‌رود.
تعداد کمی از آثار ادبی جهان به اندازه شاهکاری چون شاهنامۀ­ فردوسی، مورد توجه مردم جهان قرار گرفته‌اند. این شاهکار عظیم تا کنون به بیش از سی و پنج زبان جهان ترجمه شده است. منیرالدّین یوسف (1919-1987م.)، مصنّف ادبیات جدید بنگالی و مترجم مشهور بنگلادش، متن کامل شاهنامه را در شش جلد، به زبان بنگالی ترجمه کرده است. نکتۀ قابل توجه این که یوسف، بسیار مراقب بوده تا وزن شعری شاهنامۀ اصلی را در ترجمة خود حفظ کند؛ یعنی این یک نثر معمولی نیست، بلکه وزن شعر آزاد در ترجمۀ هر سطر از این حماسۀ عظیم وجود دارد. یوسف حتی توضیحات مربوط به اسامی شخصیت‌ها را به درستی ترجمه کرده است. شخصیت‌های معروفی مانند رستم و سهراب نیز در ترجمة او به خوبی مورد توجه قرار گرفته ­اند. با خواندن این متن ترجمه شدۀ شاهنامه، به نظر می­رسد که ما شعر یک شاعر حماسی بنگالی را می‌خوانیم. گرچه شاهنامۀ فردوسی به زبان­های گوناگون جهان ترجمه شده، اما کار منیرالدّین یوسف نمونۀ بارز یکی از بهترین ترجمه­ های شاهنامۀ فردسی در جهان شمرده می­ شود. هدف از این نوشتار، معرّفی منیرالدّین یوسف، ادیب و مترجم بنگالی، و بررسی عملکرد او در ترجمۀ شاهنامۀ فردوسی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Bengali translation of Ferdowsi's Shahnameh by Monir al-Din Yusuf

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ahsan Alhadi 1
  • tanjina Bent Noor 2
1 Associate professor of Persian language and literature at Dhaka University
2 Pre-doctoral researcher of Persian language and literature at Dhaka University
چکیده [English]

Few world literatures can be proud of a masterpiece like Ferdowsi's Shahnameh. This masterpiece in epic poetry has been translated into more than thirty-five languages ​​in the world so far. Monir al-DinYusuf, the most prominent author and translator of modern Bengali literature, translated the entire Shahnameh into Bengali in six volumes. He translated the epic completely but was very careful to retain the poetical weight of the original work. This means it is not an ordinary prose translation. He maintained the rhythm of ‘free verse’ in every line of this great epic. Yusuf translated the descriptions of the characters as accurately as the original. Renowned personalities like Rostam and Sohrab were described the same as the Persian epic. So, it seems as if one was reading an epic by a Bengali poet. Although Ferdowsi's Shahnameh has been translated into many languages of the world, but its Bengali translation by Munir al-Din Yusuf can be considered as one of the best versions. The purpose of this research is to introduce this version and the translator’s literary skills according to Persian-speaking scholars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Monir al-Din Yusuf
  • Epic
  • Shahnameh
  • Firdowsi
  • Bengali literature

مراجع

  1. الف) کتاب ­ها

    1. جامی، عبدالرحمان (1371)، بهارستان. به تصحیح اسماعیل حاکمی، تهران: اطّلاعات.
    2. خالقی‌مطلق، جلال (۱۹۹۳م)، ایرانگرایی در شاهنامه. تهران: انتشارات بهمان.
    3. سهسرامی، محمّدکلیم (۱۳۸۳)، ترجمه­ های شاهنامه در بنگالی. گزیدۀ قند پارسی، به اهتمام حسن انوشه. تهران: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی.
    4. ــــــــــــــــــــــ (۱۹۹۹م.)، خدمت‌گزاران فارسی در بنگلادش. داکا: رایزنی فرهنگی ج.ا. ایران.
    5. صفا، ذبیح‌الله (۱۳۴۹)، تاریخ ادبیات در ایران. تهران: انتشارات فردوس.
    6. عروضی سمرقندی، نظامی (1327)، چهار مقاله، به تصحیح علامه قزوینی، به کوشش دکتر محمّد معین، تهران: معین.
    7. فردوسی، حکیم ابوالقاسم (۱۳۴۷). شاهنامۀ فردوسی؛ ویراستة مهدی قریب و محمّدعلی بهبودی. تهران: انتشارات توس.
    8. گردیزی، عبدالحی بن ضحاک (۱۳۶۳). تاریخ گردبزی؛ به تصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: نشر دنیای کتاب.
    9. مقدّم، محسن شهلایی (1372)، حماسه‌های شاهنامه فردوسی، تهران: انتشارات گوتنبرگ.

    ب) مقالات

    1. خالقی‌مطلق، جلال (۱۳۸۸)، «شاهنامۀ فردوسی». مندرج در: دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، ج ۳. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 2816 ـ 2818.

    ج) بنگالی

    1. بنگلاپدیا (Banglapedia) (۲۰۰۳م.)، منیرالدّین یوسف. ج۱. داکا: بنگلادش آسیاتیک سوسایتی(Bangladesh Asiatic Society).

    ۲. بنگلاپدیا (۲۰۰۳م.)، فارسی. ج ۸. داکا: بنگلادش آسیاتیک سوسایتی.

    ۳. چودوری، اسد (۲۰۱۵م.، ۱۳ فوریه)، منیرالدّین یوسف. روزنامه دونیک نایا دیگونتو (The Daily Naya Diganta).

    ۴. خان، عبدالصبور (۲۰۱۷م.)، بنگلای فارسی بَهاشا شاهیتتو و شنسکریتی بیکاشِر ایتیحاش [History of the Development of Persian Language, Literature and Culture in Bengal]. داکا: رودیلا پروکاشونی.

    ۵. شیکدار، عبدالحی (۱۹۹۲م.)، منیرالدّین یوسف. داکا: بنگلا آکادمی.

    ۶. عبدالکریم، (۲۰۰۷م.)، بنگلار ایتیحاشِ سلطانی عمل [سلطانی عمل در تاریخ بنگالی]. داکا: جاتیو شاهیتتو پروکاش.

    ۷. منیرالدّین یوسف شَروک گرنتهو [Monumental book on Muniruddin Yusuf] (۲۰۰۹م.)، ویرایش: بلال چودوری. داکا: کالانتر پروکاشونی.

    ۸. یوسف، منیرالدّین (۱۹۹۲م.)، اَمَر جیبون اَمَر اوبیگّوتا [My Life my experiences]. داکا: کالانتر پروکاشونی.

    ۹. یوسف، منیرالدّین (۲۰۱۲م.)، فردوسیر شاهناما [Shahanama of Ferdousi]. ج۱. داکا: بنگلا آکادمی.

    د) لاتین

    1. Ansari, Ali (2012). The Politics of Nationalism in Modern Iran.Cambridge: Cambridge University Press.
    2. Atkinson, James (1900). Shahanameh, Oriental Literature, The Literature of Persian, vol: 1, New York.
    3. Rahman, Mizanur (2015, 13 February). Moniruddin Yousuf: Bengali Translator of Shahnama. The Daily New nation, Dhaka, Bangladesh. Retrieved from https://thedailynewnation.com/news/42982/ Moniruddin-Yusuf-:-Bengali-translator-of-Shahnama.

    هـ) اینترنتی

    1. www.ganjoor.net/ ابوالقاسم فردوسی
    2. www.daneshnameh.roshd.ir/ابوالقاسم فردوسی
    3. www.fa.wikishia.net/ ابوالقاسم فردوسی

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار