تحلیل جامعه‌شناختی تن در گرشاسپ‌نامۀ اسدی طوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیّات فارسی مجتمع آموزش عالی سراوان

2 دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

10.29252/kavosh.2023.18778.3282

چکیده

جامعه‌شناسی بدن یکی از حوزه‌های نوین و مطرح جامعه‌شناسی است. بررسی بدنمندی در هر جامعه‌ای ما را به نوع نگاه و جهان‌بینیِ حاکم بر جوامع، نسبت به تن آدمی می‌رساند. در این پژوهش، بر مبنای گرشاسپ‌نامۀ اسدی طوسی موضوع بدنمندی، مورد بررسی قرار گرفت تا مشخص شود که نگاه جامعۀ ایرانیِ عصر اسدی به بدن چه نوع نگاهی است و هم این که این منظومۀ حماسی از نظر ژانر و نوع ادبی خاص، چه نگرشی به تن آدمی داشته است.
در این پژوهش به موضوع‌هایی چون بدن دینی، بدن طبقاتی، زبان بدن و... پرداخته خواهد شد. از نظر ایدئولوژیک، بدن در گرشاسپ‌نامه در مقابل روح قرار گرفته و تحقیر می‌شود و گرچه بدن از حیث جمال‌شناسی و نیروی درونی ستوده شده است، اما فی‌ ذاته، چیزی جز کالبدی که زندان روح است و اعتباری مجزا ندارد، نیست. بدن طبقاتی نیز بدن شاه، پهلوان و زنان پهلوانان را شامل می‌شود، اما توصیفات بدن شاه و زنان پهلوانان در جنب بدنِ پهلوان معنا یافته و بر محور او می‌گردد. در کل، نگاه اسدی به بدن، یک نگاه نژادی-طبقاتی است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی با روش کتابخانه‌ای و  با تکیه بر گرشاسپ‌نامه و آثار مرجع ادب فارسی تدوین گردیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological analysis of the human body in Asadi Toosi's Garshaspnameh

نویسندگان [English]

  • Mansour Nikpanah 1
  • jalal gorgij 2
1 Assistant professor, Higher Education Complex of Saravan, Sistan and Baluchestan
2 PhD in Persian language and literature, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The sociology of the human body is a new and important fields of sociology. Investigating physicality in any society leads one to a type of worldview of the human body that governs societies. In this research, based on Asadi Toosi's Garshaspnameh, the topic of physicality is investigated to determine what view the Iranian society in Asadi's era had on the body and what attitude his epic poem has towards the human body in terms of specific literary genre. had. In this research, we have addressed topics such as religious body, class body, and body language. From an ideological point of view, the body is placed versus the soul and is humiliated in Garshaspnameh. Although the body is praised in terms of aesthetics and inner strength, it is considered as a prison for the soul with no distinct or independent validity. Also, the class body refers to the bodies of the king, the warriors and their wives, but the descriptions of the body of the king and the warriors’ wives gain meaning next to the warriors’ body  and are centered on him. In general, Asadi's view of the body is a racial-class view. This descriptive-analytical research has been conducted with the library method and on the basis of Garshaspnameh and other works in the Persian literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sociology of the body
  • Class body
  • Body and soul

مراجع

  1. الف) کتاب­ها

    1. اسدی‌طوسی، ابونصر علی بن احمد (۱۳۸۶)، گرشاسپ‌نامه، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: دنیای کتاب.
    2. براهنی، رضا (1363)، تاریخ مذکر، تهران: نشر اول.
    3. خطیبی، ابوالفضل (1377)، «اسدی طوسی»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج8 ، صص 259 ـ 260.
    4. دورانت، ویلیام جیمز (1337)، تاریخ تمدن، ترجمۀ احمد آرام، تهران: اقبال.
    5. ذکائی، محمّدسعید و مریم امن‌پور (1392)، درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران، تهران: تیسا.
    6. رزمجو، حسین (1381)، قلمرو ادبیات حماسی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    7. زرقانی، سیدمهدی (1398)، تاریخ بدن در ادبیات، تهران: سخن.
    8. سرکاراتی، بهمن (1385)، سایه‌های شکار شده، تهران: طهوری.
    9. سعدی، مصلح بن عبدالله (1384)، بوستان سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
    10. شمیسا، سیروس(1388)، سبک­شناسی شعر، ویراست دوم،تهران: میترا.

    11.گرت، استفانی (1380)، جامعه‌شناسی جنسیت، ترجمۀ کتایون بقایی، تهران: دیگر.

    1. لو بروتون، داوید (1392)، جامعه‌شناسی بدن، ترجمۀ ناصر فکوهی، تهران: نشر ثالث.
    2. هنسن، جوزف؛ ایولین رید و ماری-آلیس واترز (1386)، آرایش، مد و بهره‌کشی از زنان، ترجمۀ افشنگ مقصودی، تهران: گل آذین.

    ب) مقالات

    1. آقابابایی‌خوزانی، زهرا (1390)، «نشانه‌های زیبایی‌ پیکرین در ادب پارسی»، کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال دوم، شماره اول، صص 1-19.
    2. _____________ (1397)، «نکته ­ای چند در داستان اسکندر و فغستان»، دریچه، سال سیزدهم، شماره 50، صص 76-84.
    3. اباذری، یوسف و نفیسه حمیدی (1387)، «جامعه‌شناسی بدن و پاره‌ای مناقشات»، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره 6، شماره 4، صص 127-160.
    4. ارژنگی، کامران (1401)، «بازهم دربارۀ مازندرانِ شاهنامه، نبرد ایران و مازندران (مشرق و مغرب)، زمینۀ اصلی حماسه‌های فارسی»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال هجدهم، شمارۀ دوم (ویژه‌نامه)، پیاپی 34، صص 13-38.
    5. استاجی، اعظم (1386)، «پیدایش حروف اضافه از نام اندام‌های بدن»، نامۀ فرهنگستان، دوره 3، شماره 3 (ویژه‌نامه دستور)، صص 40-51.
    6. اسماعیل‌پور، علیرضا (1393)، «دربارۀ گیسوری و سرکشی پهلوانان (ذیلی بر آراء ژرژ دومزیل در باب کارکرد جنگاوری)»، پژوهش‌های ایران‌شناسی، دوره 4، شماره 1، صص 1-15.
    7. افراشی، آزیتا و تورج حسامی (1392)، «تحلیل استعاره‌های مفهومی در یک طبقه‌بندی جدید با تکیه بر نمــونه‌هایی از زبان‌های فارسی و اسپانیایی»، پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی، دوره 3، شماره 5، صص 141-165.
    8. باقری‌حسن‌کیاده، معصومه (1384)، گناه گرشاسب، مطالعات ایرانی، سال 4، شماره 7، صص 97-114.
    9. براتی، محمود و علی‌محمد محمودی (1390)، «نگاه تعلیمی اسدی طوسی در کتاب حماسی گرشاسپ‌نامه و برخی از اندیشه‌های مذهبی و اندرزهای وی»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال سوم، شمارۀ 12، صص 25-56.
    10. خالقی‌مطلق، جلال (1375الف)، «تن‌کامه‌سرایی در ادب فارسی»، ایران‌شناسی، جلد 8، شماره 1، صص 15-54.
    11. ___________ (1375ب) «زیبایی کمال مطلوب زن در فرهنگ ایران»، ایرانشناسی، سال هشتم، شماره 32، صص 703-716.
    12. ___________ (1362)، «گردشی در گرشاسپ‌نامه 2»، ایران‌نامه، جلد 2، شماره 4، صص 513-559.
    13. دومزیل، ژرژ (1354)، «ایدوئولوژی تقسیم‌بندی سه گانه هند و اروپائیها»، نگین، تلخیص و ترجمۀ غفار حسینی، شماره 129، صص 39-43.
    14. ستاری، رضا؛ مرضیه حقیقی و شهرام احمدی (1395)، « تحلیل روابط خویشاوندی در حماسه‌های ملّی ایران از دیدگاه انسان شناسی ساختارگرا»، زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، دوره 8، شماره 3، صص 349-370.
    15. ضیاءالدینی‌دشت‌خاکی، علی؛ مهدخت پورخالقی‌چترودی و علی یوسفی (1399)، «تحلیل جامعه‌شناسی بدن در شاهنامه با تکیه بر پیکرینگی خاندان سام»، نقد و نظریۀ ادبی، سال 5، شماره 1، صص 143-167.
    16. علیزاده، توحید (1392)، «تأملی در جامعه‌شناسی بدن»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 70، صص 13-21.
    17. فرهنگی، علی‌اکبر و حسین فرجی (1388)، «زبان بدن از نگاه مولانا در مثنوی معنوی»، پژوهشنامۀ ادب حماسی (پژوهش نامه فرهنگ و ادب)، دوره 5 و 6، شماره 9، صص 429-462.
    18. قائمی، فرزاد (1392)، «بررسی کهن‌الگوی انسان نخستین و نمودهای آن در بخش پیشدادی شاهنامه فردوسی بر مبنای اسطوره‌شناسی تحلیلی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 9، شماره 31، صص 105-131.

    ج) پایان‌نامه‌ها

    1. آقابابایی‌خوزانی، زهرا (1386)، بررسی نشانه‌های زیبایی‌شناختی خوبرویان در شعر حوزه‌های خراسان و آذربایجان ]رسالۀ دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی[،کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبایی.
    2. کوهی، کمال (1390)، تببین جامعه‌شناختی مدیریت بدن در میان زنان شهر تبریز، ]رسالۀ دکتری، دانشگاه اصفهان[، کتابخانه مرکزی دانشگاه اصفهان.

    د) منابع لاتین

    1- Turner, Brayan (2008). The body and society, Nottingham Trent Universiy.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار